Cukrzyca typu 2 - co musisz o niej wiedzieć?

Cukrzyca typu 2, znana również jako cukrzyca insulinoniezależna lub cukrzyca typu B, jest jednym z najczęstszych przewlekłych schorzeń metabolicznych na świecie. Cukrzyca typu 2 staje się coraz powszechniejszym problemem zdrowotnym w Polsce i na świecie. Statystyki pokazują, że dotyka ona znaczną część populacji, szczególnie osób starszych - co czwarty Polak po 60. roku życia zmaga się z tą chorobą. Prognozy WHO są niepokojące - przewiduje się, że do 2030 roku cukrzyca znajdzie się w czołówce przyczyn śmiertelności.

Rozwój tej choroby jest często związany z czynnikami, na które mamy wpływ, takimi jak sposób odżywiania i prowadzony tryb życia. Ważne jest zrozumienie natury cukrzycy typu 2, poznanie grup ryzyka oraz dostępnych metod leczenia. Wiedza ta może pomóc w prewencji i skutecznym zarządzaniu chorobą.

Czym jest cukrzyca typu 2?

Cukrzyca typu 2 to zaburzenie metaboliczne charakteryzujące się wysokim poziomem glukozy we krwi (hiperglikemią) wynikającym z nieprawidłowego działania insuliny w organizmie. Insulina to hormon produkowany przez trzustkę, który reguluje poziom cukru we krwi, umożliwiając komórkom wykorzystanie glukozy jako źródła energii. W cukrzycy typu 2 organizm albo nie produkuje wystarczającej ilości insuliny, albo staje się na nią oporny, co prowadzi do gromadzenia się glukozy we krwi.

Cukrzyca typu 2 jest coraz częściej uznawana za jedno z głównych schorzeń cywilizacyjnych, wpływających na metabolizm organizmu. Jej etiologia jest złożona - obejmuje zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe. Choć przyczyny rozwoju cukrzycy typu 2 mogą być różnorodne, to niepokojący jest fakt jej rosnącej częstotliwości występowania, zarówno w Polsce, jak i na arenie międzynarodowej. Statystyki Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) są alarmujące. 

Czym różni się cukrzyca typu 1 i 2? Choroby te dość istotnie różnią się między sobą. Cukrzyca typu 1 jest chorobą autoimmunologiczną, dlatego duże znaczenie odgrywają najprawdopodobniej czynniki genetyczne. Cukrzyca typu 2 cechuje się większym znaczeniem niewłaściwego trybu życia i nawyków żywieniowych. Wiele osób zastanawia się też kiedy zaczyna się cukrzyca typu 2. Kiedy stężenie glukozy wynosi 100-125 mg/dl mówi się o nietolerancji glukozy, natomiast od 126 mg/dl rozpoznaje się cukrzycę. W diagnostyce cukrzycy oznacza się również poziom hemoglobiny glikowanej – jeśli wynosi ≥6,5%, stanowi to jedno z kryteriów rozpoznania cukrzycy.

Cukrzyca typu 2 - Przyczyny

Rozwój cukrzycy typu 2 jest zazwyczaj wynikiem kombinacji czynników genetycznych i środowiskowych.

1. Czynniki genetyczne: Badania wskazują, że około połowa pacjentów ma genetyczne predyspozycje do tej choroby. Jednakże sama genetyka nie jest jedynym determinantem - istotną rolę odgrywają również czynniki środowiskowe. Kombinacja genetycznie uwarunkowanej słabszej produkcji insuliny oraz niewłaściwego stylu życia może znacząco zwiększyć ryzyko zachorowania.
2. Nadwaga i otyłość: Obserwuje się niepokojący wzrost liczby osób z nadmierną masą ciała, co stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia publicznego. Nieodpowiednia dieta prowadzi do przeciążenia trzustki, która nie jest w stanie produkować wystarczającej ilości insuliny. W rezultacie poziom glukozy we krwi utrzymuje się na podwyższonym poziomie. Długotrwałe utrzymywanie się tego stanu skutkuje stopniowym zmniejszeniem wydzielania insuliny, co w konsekwencji może prowadzić do rozwoju cukrzycy typu 2.

Warto również podkreślić, że pojawienie się cukrzycy typu 2 związane jest z brakiem aktywności fizycznej, siedzącym trybem życia, wiekiem, nieprawidłową dietą bogatą w cukry proste i tłuszcze nasycone, a ubogą w błonnik i składniki odżywcze, cukrzycą ciążową, zespółem policystycznych jajników.

Rozwój cukrzycy typu 2

Cukrzyca to schorzenie, które rozwija się stopniowo i powoli, często długo nie dając o sobie znać. Początkowo pacjent często zmaga się z nadwagą i genetycznie uwarunkowaną opornością na insulinę. W tej fazie trzustka wytwarza insulinę, ale proces ten jest zaburzony - hormon jest wydzielany zbyt długo lub jest go zbyt mało. Mimo to poziom cukru we krwi pozostaje jeszcze w normie.

Trzustka, starając się utrzymać prawidłowy poziom glukozy, zwiększa produkcję insuliny. Taka wzmożona aktywność przez wiele lat prowadzi do uszkodzenia komórek trzustki, co skutkuje spadkiem produkcji insuliny. W konsekwencji poziom cukru we krwi zaczyna wzrastać, co prowadzi do diagnozy cukrzycy typu 2. Warto zaznaczyć, że cukrzyca typu 2 ma podłoże genetyczne. Zazwyczaj dotykała głównie osoby starsze, jednak ze względu na rosnący problem otyłości, coraz częściej diagnozuje się ją u młodszych pacjentów, włącznie z nastolatkami.

Cukrzyca typu 2 - Epidemiologia

Cukrzyca typu 2 stanowi poważny problem zdrowia publicznego na całym świecie. Według Międzynarodowej Federacji Diabetologicznej (IDF), w 2021 roku podano, że na cukrzycę chorowało około 537 milionów dorosłych  w wieku od 20 do 79 lat, z czego około 90-95% przypadków to cukrzyca typu 2.Szacuje się, że do 2045 roku liczba osób z cukrzycą wzrośnie do 783 milionów, co stanowi wzrost zachorowalności o 46%. Dodatkowo blisko połowa osób z cukrzycą typu 2 nie jest świadomych swojej choroby, co zwiększa ryzyko powikłań.

Częstość występowania cukrzycy typu 2 różni się w zależności od regionu geograficznego. Najwyższe wskaźniki obserwuje się w krajach Bliskiego Wschodu, Azji Południowej i niektórych krajach wyspiarskich Pacyfiku. Warto też dodać, że ogólnie rzecz biorąc, częstość występowania cukrzycy typu 2 jest nieco wyższa u mężczyzn niż u kobiet, ale może to się różnić w zależności od regionu i grupy wiekowej.

Cukrzyca typu 2 częściej dotyka osoby o niższym statusie społeczno-ekonomicznym, co może być związane z ograniczonym dostępem do opieki zdrowotnej i zdrowej żywności. Schorzenie to stanowi znaczne obciążenie dla systemów opieki zdrowotnej na całym świecie. Szacuje się, że globalne wydatki na leczenie cukrzycy i jej powikłań wyniosły w 2021 roku około 966 miliardów dolarów. Częstość występowania cukrzycy typu 2 wzrasta na całym świecie, szczególnie w krajach o niskim i średnim dochodzie, co jest związane z urbanizacją, zmianami stylu życia i starzeniem się populacji. Te dane epidemiologiczne podkreślają pilną potrzebę skutecznych strategii prewencji i leczenia cukrzycy typu 2 na poziomie globalnym.

Cukrzyca typu 2 - Prewencja

Zapobieganie cukrzycy typu 2 jest kluczowe dla zmniejszenia obciążenia tą chorobą zarówno na poziomie indywidualnym, jak i społecznym. Oto najważniejsze strategie prewencji cukrzycy typu 2:

1. Utrzymanie prawidłowej masy ciała:some text
   • Kontrolowanie wagi poprzez zbilansowaną dietę
   • Regularna aktywność fizyczna
2. Zdrowa dieta:some text
   • Ograniczenie spożycia cukrów prostych i węglowodanów rafinowanych
   • Zwiększenie spożycia błonnika, warzyw i owoców
   • Wybieranie produktów pełnoziarnistych
   • Ograniczenie tłuszczów nasyconych i trans
3. Regularna aktywność fizyczna:some text
   • Co najmniej 150 minut umiarkowanej aktywności tygodniowo
   • Łączenie ćwiczeń aerobowych z treningiem siłowym
4. Unikanie używek:some text
   • Ograniczenie lub rezygnacja z alkoholu
   • Rzucenie palenia, jeśli dotyczy
5. Regularne badania kontrolne:some text
   • Okresowe pomiary poziomu cukru we krwi
   • Kontrola ciśnienia krwi i profilu lipidowego
6. Zarządzanie stresem:some text
   • Stosowanie technik relaksacyjnych
   • Dbanie o odpowiednią ilość snu
7. Edukacja:some text
   • Zwiększanie świadomości na temat czynników ryzyka cukrzycy
   • Poznanie objawów wczesnego stadium choroby
8. Genetyka:some text
   • Jeśli w rodzinie występowała cukrzyca, należy być szczególnie czujnym i regularnie się badać

Wdrożenie tych działań może znacząco zmniejszyć ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2. Warto pamiętać, że profilaktyka jest kluczowa, szczególnie dla osób z grup podwyższonego ryzyka. Ważne jest, aby pamiętać, że nawet małe zmiany w stylu życia mogą przynieść duże korzyści dla zdrowia w długiej perspektywie.

Cukrzyca typu 2 - Objawy

Cukrzyca typu B często rozwija się powoli, a jej objawy mogą być subtelne lub początkowo niezauważalne. Jednak rozpoznanie wczesnych objawów jest kluczowe dla szybkiego podjęcia leczenia i zapobiegania powikłaniom. Jakie są najczęstsze objawy cukrzycy typu 2?

Osoby z cukrzycą typu 2 często odczuwają nadmierne pragnienie, nawet po wypiciu dużej ilości płynów. Jest to spowodowane wysokim poziomem glukozy we krwi, który powoduje odwodnienie organizmu.

Dodatkowo częstotliwość oddawania moczu jest zwiększona, szczególnie w nocy, jest charakterystyczna dla cukrzycy typu B. Organizm próbuje pozbyć się nadmiaru glukozy poprzez mocz, co prowadzi do częstszego oddawania moczu.

Mimo spożywania większej ilości pokarmu, osoby z cukrzycą typu 2 mogą odczuwać ciągły głód. Jest to spowodowane tym, że komórki organizmu nie otrzymują wystarczającej ilości glukozy z powodu oporności na insulinę. Pomimo zwiększonego apetytu, niektóre osoby z cukrzycą typu 2 mogą doświadczać niezamierzonej utraty wagi. Dzieje się tak, ponieważ organizm zaczyna spalać tłuszcz i mięśnie jako źródło energii, gdy nie może efektywnie wykorzystywać glukozy.

Oprócz tego częstymi objawami cukrzycy typu 2 jest przewlekłe zmęczenie oraz brak energii. Wynika to z niezdolności organizmu do efektywnego przetwarzania glukozy na energię.

Wysokie poziomy glukozy we krwi mogą powodować obrzęk soczewki oka, co prowadzi do rozmytego lub nieostrego widzenia. Zmiany w ostrości widzenia mogą być przejściowe i zmieniać się wraz z poziomem glukozy we krwi.

Osoby z cukrzycą typu 2 mogą zauważyć, że ich rany, skaleczenia lub siniaki goją się wolniej niż zwykle. Wysokie poziomy glukozy we krwi mogą osłabiać system odpornościowy i zmniejszać zdolność organizmu do gojenia się. Zwiększona podatność na infekcje, szczególnie drożdżakowe i bakteryjne, może być objawem cukrzycy typu 2. Dotyczy to zwłaszcza infekcji skóry, dziąseł i dróg moczowych. Wysokie poziomy glukozy we krwi mogą z czasem uszkadzać nerwy, prowadząc do neuropatii cukrzycowej. Objawia się to mrowieniem, drętwieniem lub bólem w kończynach, szczególnie w stopach. U mężczyzn cukrzyca typu 2 może prowadzić do problemów z erekcją z powodu uszkodzenia nerwów i naczyń krwionośnych, zaś u kobiet schorzenie to może prowadzić do zaburzeń cyklu menstruacyjnego.

Ważne jest, aby pamiętać, że objawy cukrzycy typu II mogą rozwijać się powoli i być początkowo subtelne. Niektóre osoby mogą nie doświadczać żadnych wyraźnych objawów przez długi czas. Dlatego regularne badania kontrolne, szczególnie u osób z grupy ryzyka, są kluczowe dla wczesnego wykrycia choroby.

Jeśli zauważysz u siebie którykolwiek z tych objawów, szczególnie jeśli występują one w kombinacji, ważne jest, aby skonsultować się z lekarzem. Wczesne rozpoznanie i leczenie cukrzycy typu 2 może znacząco zmniejszyć ryzyko poważnych powikłań i poprawić jakość życia.

Cukrzyca typu 2 - Leczenie

Leczenie cukrzycy typu 2 wymaga kompleksowego podejścia, które łączy w sobie zmiany stylu życia z terapią farmakologiczną. Kluczowe jest utrzymanie prawidłowego poziomu cukru we krwi poprzez zdrową dietę, regularną aktywność fizyczną i odpowiednio dobrane leki. W początkowych etapach choroby często wystarczające są leki doustne, takie jak metformina, które pomagają organizmowi skuteczniej wykorzystywać insulinę. Jeśli jednak choroba postępuje, konieczne może być zastosowanie insuliny. Regularne pomiary poziomu glukozy są niezbędne do monitorowania skuteczności leczenia i wprowadzania ewentualnych modyfikacji.

W leczeniu cukrzycy typu B ważna jest także odpowiednia dieta oraz regularna aktywność fizyczna. To właśnie edukacja pacjenta w temacie zmiany nawyków żywienia oraz wysiłku fizycznego, sprawia, że w połączeniu z farmakologią leczenie jest skuteczniejsze. Dodatkowo  konieczne jest leczenie czynników ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego. 

Cukrzyca, jeśli nie jest odpowiednio leczona, może prowadzić do wielu poważnych powikłań, które znacząco obniżają jakość życia. Dlatego tak ważne jest, aby chorzy na cukrzycę aktywnie uczestniczyli w swoim leczeniu i zdobywali wiedzę na temat swojej choroby. Edukacja pacjenta jest kluczem do skutecznego zarządzania cukrzycą i zapobiegania powikłaniom. Jak pokazują statystyki, co kilka sekund na świecie ktoś traci stopę z powodu cukrzycy, co podkreśla wagę profilaktyki.

Ważne jest, aby pamiętać, że leczenie cukrzycy typu 2 jest indywidualne i powinno być dostosowane do potrzeb każdego pacjenta. Plan leczenia może się zmieniać w czasie, w zależności od postępu choroby i reakcji organizmu na terapię. Kluczowa jest ścisła współpraca z zespołem medycznym, w tym z lekarzem prowadzącym, dietetykiem i edukatorem ds. cukrzycy.

Cukrzyca typu 2 - Dieta

Odpowiednia dieta jest kluczowym elementem w leczeniu i kontrolowaniu cukrzycy typu 2. Celem diety cukrzycowej jest utrzymanie stabilnego poziomu glukozy we krwi, kontrola masy ciała oraz zmniejszenie ryzyka powikłań. Często osoby z tą chorobą spożywają zbyt dużo kalorii, co może wynosić nawet 3500 kcal dziennie. Ważne jest, aby ustalić dokładną liczbę spożywanych kalorii, co można zrobić z dietetykiem lub samodzielnie przy użyciu tabel kalorycznych.

Uświadomienie sobie rzeczywistej ilości kalorii, które przyjmujemy, jest kluczowe, ponieważ osoby otyłe często nie dostrzegają, jak dużo jedzą. Zaleca się stopniowe zmniejszanie kalorii o około 500 kcal co kilka miesięcy, co sprzyja odchudzaniu. Typowa dieta odchudzająca wynosi 1000-1200 kcal dziennie, a pożądana utrata wagi to około 2,5 kg miesięcznie. Osoby utrzymujące, że przestrzegają diety cukrzycowej, a nie chudną, mogą nie stosować się do zaleceń lub mają zbyt wiele kalorii w swojej diecie. Dlatego warto okresowo kontrolować dzienne spożycie kalorii i pamiętać, że każda dieta odchudzająca powinna być wspierana aktywnością fizyczną.

Osoba z cukrzycą typu II, leczona lekami doustnymi, powinna spożywać 5 posiłków dziennie: trzy główne i dwie przekąski (drugie śniadanie i podwieczorek). Niektórzy pacjenci mogą uważać to za zbyt wiele, co może utrudniać odchudzanie, jednak w dietetyce nawet mały posiłek, jak jabłko czy jogurt, jest uznawany za posiłek. Często nie uwzględniamy „pustych kalorii” z soków czy słodzenia napojów, co może przyczyniać się do nadwyżki kalorii.

Pacjenci otrzymujący 4 wstrzyknięcia insuliny lub 2 mieszanki insulinowe powinni spożywać 5-6 posiłków, gdzie szósty nie jest konieczny, jeśli przed snem glikemia wynosi powyżej 130 mg/dl i nie występują niedocukrzenia. Dla pacjentów, którzy stosują szybko działające analogi insuliny, ilość posiłków powinna odpowiadać liczbie wstrzyknięć, co zwykle oznacza 3-5 posiłków. Ważne jest, aby pamiętać, że nie ma uniwersalnej diety dla wszystkich osób z cukrzycą typu 2. Plan żywieniowy powinien być indywidualnie dostosowany do potrzeb, preferencji i stylu życia każdej osoby. Współpraca z dietetykiem specjalizującym się w cukrzycy może być bardzo pomocna w opracowaniu optymalnego planu żywieniowego.

Ponadto, dieta powinna być elastyczna i realistyczna, aby można było ją utrzymać w długim okresie. Okresowe odstępstwa od diety nie powinny być powodem do zniechęcenia - ważne jest, aby wrócić do zdrowych nawyków żywieniowych po okazjonalnym "oszukiwaniu".

Badania okresowe

Cukrzyca typu 2 może być zdiagnozowana na podstawie przypadkowego pomiaru poziomu glukozy we krwi, gdzie prawidłowy wynik to poniżej 200 mg/dl. W przypadku podejrzenia choroby lekarz może zlecić doustny test tolerancji glukozy. W celu oceny insulinooporności można użyć wskaźnika HOMA, który wymaga pomiaru insuliny i glukozy na czczo. Prawidłowy poziom insuliny na czczo nie powinien przekraczać 10 mU/ml, a normą dla glukozy jest wynik poniżej 100 mg/dl. Wartości te należy pomnożyć, a następnie podzielić przez 22,5.

Wynik poniżej 1 wskazuje na prawidłową reakcję organizmu, podczas gdy wynik powyżej 2 może sugerować insulinooporność. Wartości pomiędzy nimi powinny generować dalsze dochodzenie diagnostyczne.

Zarządzanie cukrzycą typu II wiąże się z koniecznością regularnego monitorowania stanu zdrowia. Poziom glukozy we krwi powinien być systematycznie kontrolowany, co można wspierać nowoczesnymi aplikacjami na smartfony, które pomagają w śledzeniu diety, dawki insuliny, przypominają o lekach oraz zapisują wyniki pomiarów glukozy. Raz w roku należy również przeprowadzać badania poziomu cholesterolu całkowitego, LDL, HDL oraz trójglicerydów, a także ogólne badanie moczu i oceniać stężenie kreatyniny we krwi. Ze względu na ryzyko wielu powikłań, osoby z cukrzycą powinny regularnie odwiedzać okulistę oraz, w razie potrzeby, dermatologa.

Cukrzyca typu 2 jest najczęściej występującą formą cukrzycy, na którą cierpi 90-95% diabetyków. Stanowi poważny problem zdrowotny, mający istotny wpływ na życie chorych i ich bliskich. Niemniej jednak, cukrzycę typu 2 można w dużej mierze zapobiegać lub opóźnić jej rozwój poprzez odpowiednie zmiany w diecie i stylu życia.

Podsumowując cukrzyca typu 2, znana także jako insulinoniezależna, jest jednym z najczęstszych schorzeń metabolicznych na świecie, szczególnie powszechnym w Polsce wśród osób starszych. Rozwój tej choroby jest często związany z niezdrowym trybem życia, takimi jak otyłość, niewłaściwa dieta i brak aktywności fizycznej. Cukrzyca typu 2 charakteryzuje się wysokim poziomem glukozy we krwi z powodu oporności na insulinę lub niewystarczającej produkcji tego hormonu przez trzustkę. Kluczowe dla prewencji i leczenia są zdrowe nawyki żywieniowe, regularna aktywność fizyczna oraz świadomość objawów, które mogą rozwijać się stopniowo. Właściwa dieta oraz współpraca z zespołem medycznym są istotne dla zarządzania schorzeniem i zapobiegania powikłaniom, gdyż niewłaściwe leczenie może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych.

Czytaj także: Nadciśnienie tętnicze - kiedy występuje i jak prawidłowo wykonać pomiar ciśnienia?