Jak długo można stosować leki na otyłość? Zalecenia i bezpieczeństwo

Zastanawiasz się, czy lek na otyłość możesz stosować przez długi czas? To pytanie nurtuje wielu pacjentów, szczególnie gdy zdać sobie sprawę, że otyłość dotyka co czwartą osobę w Polsce. Warto pamiętać, że otyłość to choroba przewlekła, która nigdy nie ustępuje samoistnie - dlatego odpowiednie leczenie ma tak kluczowe znaczenie.

Jeśli zdecydujesz się na farmakologiczne leczenie otyłości, masz do dyspozycji kilka leków, które są zarejestrowane w Polsce. Ale czy wiesz, jak długo można je bezpiecznie stosować? Czy możesz przyjmować je przez lata? Kiedy powinienеś rozważyć ich odstawienie?

Te pytania są jak najbardziej uzasadnione. Badania potwierdzają skuteczność wszystkich dostępnych metod leczenia, jednak kwestia bezpieczeństwa długoterminowego stosowania budzi naturalne obawy.

Czym są leki na otyłość i kiedy się je stosuje

Leki na otyłość to specjalistyczne preparaty medyczne przeznaczone do farmakologicznego leczenia nadmiernej masy ciała. Warto zaznaczyć, że terminu "tabletki na odchudzanie" nie uznaje się za poprawny w nomenklaturze medycznej. Otyłość, jako przewlekła choroba metaboliczna, wymaga kompleksowego podejścia terapeutycznego, gdzie farmakoterapia stanowi istotny, ale nie jedyny element leczenia.

Rodzaje leków dostępnych w Polsce

Na polskim rynku masz dostęp do trzech leków zarejestrowanych do leczenia choroby otyłościowej:

1. Orlistat – Lek ten to najstarszy i najdłużej zarejestrowany preparat na leczenie choroby otyłościowej. Orlistat jest zarejestrowany do stosowania w Polsce, a także został zatwierdzony przez Europejską Agencję Leków. Mimo że dawniej był szeroko reklamowany i stosowany, obecnie jego popularność znacząco spadła. Mechanizm jego działania polega na hamowaniu lipaz, co skutkuje zmniejszeniem wchłaniania tłuszczów z przewodu pokarmowego o około 30%. 
2. Preparat złożony naltrekson + bupropion – innowacyjne połączenie dwóch substancji czynnych. Naltrekson działa jako inhibitor receptora opioidowego, podczas gdy bupropion należy do inhibitorów wychwytu zwrotnego dopaminy i noradrenaliny. Te substancje działają synergistycznie, zmniejszając apetyt i wpływając na dopaminergiczny układ nagrody.
3. Liraglutyd, semaglutyd, tirzepatyd – analogi hormonu GLP-1, które kompleksowo regulują procesy metaboliczne. Zwiększają uczucie sytości i pełności, zmniejszają odczuwanie głodu oraz opóźniają opróżnianie żołądka. Redukcja masy ciała następuje głównie poprzez utratę tkanki tłuszczowej.
4. Preparat złożony fentermina + topirmat - jest zarejestrowany do stosowania w Polsce, ale nie został zatwierdzony przez Europejską Agencję Leków z powodu działań niepożądanych obejmujących przyśpieszone bicie serca, nadciśnienie, bóle głowy czy bezsenność. Ten lek działa na poziom neuroprzekaźników w mózgu zwiększając uczucie sytości i zmniejszając uczucie głodu. Dodatkowo zwiększa podstawową przemianę materii.

{{cta}}

Kryteria kwalifikacji do leczenia farmakologicznego

Farmakoterapię otyłości wprowadza się przede wszystkim wtedy, gdy sama zmiana stylu życia nie przynosi oczekiwanych rezultatów. Zgodnie ze standardami, leczenie farmakologiczne rozpoczyna się, gdy po 3-6 miesiącach od wdrożenia zmian w stylu życia nie dochodzi do zmniejszenia masy ciała o 5% lub więcej wartości początkowej.

Jednak u pacjentów z otyłością III stopnia (BMI ≥40) zaleca się od początku kompleksowe leczenie łączące modyfikację nawyków z farmakoterapią. Minimalny czas trwania leczenia farmakologicznego powinien wynosić co najmniej 12 miesięcy.

Rola BMI i powikłań w decyzji o leczeniu

Wskaźnik masy ciała oraz występowanie chorób współistniejących mają kluczowe znaczenie przy kwalifikacji do leczenia farmakologicznego. Zgodnie z wytycznymi, leki na otyłość stosuje się u:

• Dorosłych z BMI ≥30 kg/m²
• Dorosłych z BMI 27-29,9 kg/m² z co najmniej jedną chorobą związaną z nieprawidłową masą ciała

Do takich chorób należą głównie zaburzenia gospodarki węglowodanowej (stan przedcukrzycowy, cukrzyca typu 2), nadciśnienie tętnicze, dyslipidemia oraz obturacyjny bezdech senny.

Warto pamiętać, że według klasyfikacji ATE z 2016 roku ocena stopnia otyłości uwzględnia nie tylko wartość BMI, ale również obecność i nasilenie powikłań. Dlatego nawet osoby z nadwagą (BMI 25-29,9 kg/m²) mogą kwalifikować się do leczenia farmakologicznego, jeśli występują u nich powikłania w stopniu umiarkowanym lub ciężkim.

Przed rozpoczęciem farmakoterapii lekarz musi wykluczyć przeciwwskazania oraz ocenić ryzyko interakcji lekowych u osób leczonych z powodu innych chorób przewlekłych.

Jak długo można stosować leki na otyłość?

Skoro otyłość to choroba przewlekła, która nie ustępuje samoistnie, czas stosowania leków staje się kluczowym elementem skutecznej terapii. Warto zaznaczyć, że nie mamy tutaj do czynienia z krótkotrwałą interwencją, lecz z długofalowym procesem leczenia. Według zaleceń Polskiego Towarzystwa Leczenia Otyłości farmakoterapia powinna trwać minimum 12 miesięcy i są to oficjalne zalecenie specjalistów. Najlepiej jednak stosować leki tak długo, jak są skuteczne i dobrze tolerowane przez Twój organizm. Dlaczego? Otyłość nie ma tendencji do samoistnego ustępowania, więc długotrwałe leczenie jest często konieczne. Pamiętaj, że o długości leczenia i jego zakończeniu zawsze powinien decydować lekarz prowadzący, który przepisał lek.

Niektóre źródła wskazują minimalny czas leczenia na 6 miesięcy, jednak dłuższa terapia przynosi bardziej trwałe korzyści zdrowotne. Warto pamiętać, że leczenie farmakologiczne powinno zawsze być częścią kompleksowego podejścia, które obejmuje również zmianę stylu życia w tym zmianę nawyków żywieniowych oraz zwiększenie aktywności fizycznej. 

{{cta_1}}

Kiedy należy rozważyć przerwanie terapii?

Przerwanie leczenia farmakologicznego możesz rozważyć w trzech głównych sytuacjach:

• Brak redukcji masy ciała o przynajmniej 5% wartości wyjściowej przy stosowaniu maksymalnej dawki leku przez co najmniej 12 tygodni
• Wystąpienie poważnych skutków ubocznych lub nietolerancji leku
• Osiągnięcie założonych celów terapeutycznych i stabilizacja masy ciała

Pamiętaj, że nieskuteczność jednego leku nie oznacza końca możliwości leczenia. Możesz wraz z lekarzem rozważyć zastosowanie innego preparatu - wtedy konieczna będzie ponowna ocena skuteczności. Decyzja o zakończeniu lub kontynuacji leczenia powinna być zawsze podejmowana wspólnie z lekarzem prowadzącym, który uwzględni Twoją indywidualną sytuację.

Bezpieczeństwo długoterminowego stosowania leków

Długoterminowe stosowanie leków na otyłość budzi naturalne obawy. Nie tylko u pacjentów, ale także u lekarzy niezwiązanych z leczeniem otyłości. Na co należy zwracać uwagę w trakcie przewlekłego leczenia. 

Czy można przyjmować leki na otyłość przez lata?

Otyłość nie znika sama z siebie - to podstawowa prawda, którą musisz zaakceptować. Dlatego w wielu przypadkach długotrwałe leczenie jest nie tylko uzasadnione, ale wręcz konieczne. Zgodnie z aktualnymi wytycznymi, czas trwania farmakoterapii należy dostosować do Twoich indywidualnych potrzeb.

Standardowo leczenie powinno trwać co najmniej rok, jednak u części pacjentów może być konieczna terapia przewlekła, która może trwać nawet do końca życia (w takich przypadkach stosuje się mniejszą wystarczającą dawkę preparatu). Specjaliści rekomendują długoterminowe stosowanie zindywidualizowanej farmakoterapii w połączeniu ze zmianą stylu życia.

Skutki uboczne i ryzyko powikłań

Na każdym etapie leczenia należy pamiętać że lek nieprawidłowo stosowany, bez nadzoru specjalisty może wywoływać negatywne konsekwencje. 

W trakcie leczenia najczęściej możesz doświadczyć:

• zaburzeń żołądkowo-jelitowych: nudności (do 57%), wymioty (20-25%), biegunki lub zaparcia (30-40%), bóle brzucha (ponad 50%)
• rzadziej: ostrego zapalenia trzustki, kamicy żółciowej i zapalenia pęcherzyka żółciowego

Istnieje także ryzyko odwodnienia oraz działań niepożądanych ze strony układu nerwowego - bezsenność, zaburzenia lękowe i nerwowość. Skutki uboczne zazwyczaj są najsilniejsze na początku leczenia i ustępują po kilku pierwszych dniach czy tygodniach. Więc jeżeli mówimy o leczeniu długotrwałym, najczęściej działania niepożądane nie występują, natomiast zawsze należy być czujnym i każdy niepokojący objaw zgłaszać lekarzowi prowadzącemu leczenie. 

{{cta_2}}

Monitorowanie pacjenta w trakcie terapii

Regularne wizyty kontrolne to niezbędny element bezpiecznej terapii. Obejmują one ocenę parametrów biochemicznych oraz obserwację potencjalnych skutków ubocznych. Dlatego też warto wykonywać kompleksowe badania krwi, aby mieć pewność, że stosowany preparat dobrze na Ciebie wpływa.

Rola lekarza prowadzącego w ocenie ryzyka

Twój lekarz podejmuje decyzję o wyborze konkretnego leku na podstawie indywidualnej oceny Twojego stanu zdrowia. Przed rozpoczęciem terapii musi wykluczyć przeciwwskazania oraz ryzyko interakcji lekowych, szczególnie jeśli leczysz się z powodu innych chorób przewlekłych.

Pamiętaj jednak, że sukces terapii zależy nie tylko od lekarza, ale także od Twojej postawy i gotowości do aktywnej współpracy.

Co zrobić, gdy leki przestają działać?

Nie każdy pacjent reaguje na leki przeciwotyłościowe tak, jak by tego oczekiwał. Badania pokazują, że z nieznanych przyczyn część populacji nie reaguje na leki odchudzające oparte na agonistach GLP-1. Dodatkowo efektywność leków może z czasem maleć, a po ich odstawieniu często może dojść do ponownego przyrostu masy ciała. Na prawdopodobieństwo utrzymania redukcji wpływa wiele czynników - między innymi zaawansowanie choroby, ilość powikłań, typ otyłości oraz zmiana nawyków.

Kiedy odstawić leki odchudzające?

Odstawienie leków odchudzających powinno być decyzją przemyślaną i najlepiej skonsultować tę decyzję z lekarzem. Kluczowe sytuacje, w których warto rozważyć odstawienie leków odchudzających to m.in. osiągnięcie celu terapeutycznego, brak skuteczności, wystąpienie działań niepożądanych, planowanie ciąży lub problemy zdrowotne niezwiązane z lekiem.

Alternatywy: zmiana leku, terapia skojarzona, chirurgia

Co możesz zrobić, gdy obecny lek przestaje przynosić efekty? Pierwszą opcją jest zmiana preparatu. Prawidłowy dobór leku dostosowany do Twoich potrzeb, problemów zdrowotnych i czynników ryzyka może przynieść znacznie lepsze efekty. Niektórzy specjaliści rozważają również łączenie preparatów, co daje możliwość lepszej kontroli współistniejących zaburzeń.

Jeśli farmakoterapia okazuje się nieskuteczna, chirurgia bariatryczna pozostaje najskuteczniejszą metodą leczenia otyłości. Daje ona możliwość długotrwałej redukcji masy ciała oraz zmniejszenia ryzyka rozwoju chorób współistniejących. Pamiętaj jednak, że dla niektórych pacjentów bardziej korzystne może okazać się zmniejszenie dawki lub deeskalacja leczenia niż całkowite odstawienie leku.

Znaczenie stylu życia i wsparcia psychologicznego

Podstawą skutecznego leczenia otyłości zawsze pozostaje modyfikacja stylu życia wraz z ograniczeniami dietetycznymi i zwiększeniem aktywności fizycznej. Problem polega na tym, że większość pacjentów ma trudności z długofalowym przestrzeganiemzaleceń i często po uzyskaniu wstępnej redukcji masy ciała wraca do poprzednich nawyków.

Dlatego warto rozważyć wsparcie psychologiczne. Psycholog pomoże Ci zrozumieć mechanizmy związane z otyłością, nauczy radzenia sobie ze stresem i emocjami, a także wzmocni motywację do wprowadzania zdrowych zmian. Podejście uwzględniające aspekty medyczne, dietetyczne i psychologiczne znacznie zwiększa szanse na długoterminowe utrzymanie zdrowych nawyków.

Wnioski

Leczenie otyłości to proces długofalowy - pamiętaj o tym, gdy podejmujesz decyzję o farmakoterapii. Ponieważ otyłość nie ustępuje samoistnie, leki powinieneś przyjmować minimum 12 miesięcy, ale możesz je stosować dłużej, jeśli przynoszą korzyści i dobrze je tolerujesz. Kluczowe jest ocenić skuteczność po 12-16 tygodniach – jeśli nie schudłeś o co najmniej 5%, warto rozważyć zmianę strategii leczenia.

Pamiętaj, że farmakoterapia to nie jedyna droga do sukcesu. Najlepsze rezultaty osiągniesz łącząc leki ze zmianą stylu życia, odpowiednią dietą i aktywnością fizyczną. Wsparcie psychologiczne może okazać się kluczem do zrozumienia mechanizmów otyłości i wzmocnienia motywacji do utrzymania zdrowych nawyków. Gdy farmakoterapia przestanie działać, możesz wraz z lekarzem rozważyć zmianę leku, terapię skojarzoną lub chirurgię bariatryczną.

Leczenie otyłości to maraton, nie sprint. Odpowiednie wsparcie medyczne, dietetyczne i psychologiczne daje Ci szansę nie tylko na redukcję masy ciała, ale też na poprawę ogólnego stanu zdrowia i jakości życia na lata.

Czytaj też: Porównanie leków na otyłość: semaglutyd, tirzepatyd i inne – który działa najlepiej

‍