Nadciśnienie tętnicze - kiedy występuje i jak prawidłowo wykonać pomiar ciśnienia?

Nadciśnienie tętnicze to jeden z najczęstszych problemów zdrowotnych dotykających współczesne społeczeństwo. Czy wiesz, że w Polsce cierpi na nie co trzeci dorosły obywatel?  Ta choroba, jeśli nie zostanie wcześnie wykryta i nie jest odpowiednio leczona, może prowadzić do poważnych powikłań. W tym artykule omówimy, czym jest nadciśnienie tętnicze, jak je rozpoznać, jakie są jego przyczyny i metody leczenia, a także jak prawidłowo wykonać pomiar ciśnienia.

Co to jest ciśnienie tętnicze?

Ciśnienie tętnicze krwi to siła, z jaką krew napiera na ściany tętnic podczas pracy serca. Jest ono mierzone w milimetrach słupa rtęci (mmHg) i zapisywane jako dwie wartości:

1. Ciśnienie skurczowe (górne) - mierzone podczas skurczu serca, gdy pompuje ono krew do tętnic.
2. Ciśnienie rozkurczowe (dolne) - mierzone podczas rozkurczu serca, gdy serce odpoczywa między uderzeniami.

Pomiar ciśnienia tętniczego jest kluczowy dla oceny ogólnego stanu zdrowia układu krążenia. Regularne monitorowanie ciśnienia pozwala na wczesne wykrycie ewentualnych nieprawidłowości i podjęcie odpowiednich działań profilaktycznych lub leczniczych.

{{cta}}

Jakie wartości ciśnienia tętniczego uważa się za prawidłowe?

Rekomendowane wartości ciśnienia krwi nie powinny być wyższe niż 120/80 mm Hg. Za normę uznaje się ciśnienie skurczowe w zakresie 120-129 mm Hg oraz rozkurczowe między 80-84 mm Hg. Wartości z przedziału 130-139/85-89 mm Hg są uważane za podwyższone, ale wciąż mieszczące się w granicach normy. Diagnozę nadciśnienia tętniczego stawia się, gdy ciśnienie skurczowe przekracza 139 mm Hg i/lub rozkurczowe jest większe niż 89 mm Hg.

Wartości ciśnienia tętniczego można podzielić na kilka kategorii:

1. Optymalne: poniżej 120/80 mmHg
2. Prawidłowe: 120-129/80-84 mmHg
3. Wysokie prawidłowe: 130-139/85-89 mmHg
4. Nadciśnienie tętnicze I stopnia: 140-159/90-99 mmHg
5. Nadciśnienie tętnicze II stopnia: 160-179/100-109 mmHg
6. Nadciśnienie tętnicze III stopnia: ≥180/≥110 mmHg

Warto pamiętać, że pojedynczy pomiar nie jest wystarczający do postawienia diagnozy nadciśnienia tętniczego. Prawidłowa diagnoza choroby, jaką jest nadciśnienie tętnicze powinna zakładać wykonanie kilku pomiarów w różnych dniach. Najnowsze wytyczne Europejskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego zaznaczają wręcz, że bez tzw. pomiarów pozagabinetowych nie można wiarygodnie postawić rozpoznania nadciśnienia tętniczego. 

Co to jest nadciśnienie tętnicze?

Nadciśnienie tętnicze, znane również jako hipertensja, to choroba przewlekła, która charakteryzuje stale podwyższonym ciśnieniem krwi w tętnicach. Jeśli pomiar wskazuje na wysoką siłę napierania krwi na ściany naczyń krwionośnych, może to doprowadzić do  wielu groźnych powikłań zdrowotnych. Nadciśnienie zwiększa ryzyko zawału serca, niewydolności serca, a także udaru mózgu. Można temu jednak zapobiec, jeśli choroba zostanie wcześnie wykryta i jest odpowiednio leczona. Diagnozę nadciśnienia tętniczego stawia się, gdy wartości ciśnienia przekraczają 140/90 mmHg w co najmniej dwóch różnych pomiarach wykonanych w odstępie kilku dni lub tygodni.

Jak często występuje nadciśnienie tętnicze?

Nadciśnienie tętnicze jest jednym z najczęstszych problemów zdrowotnych na świecie. Szacuje się, że dotyka ono około 30-45% dorosłej populacji w krajach rozwiniętych. W Polsce, według różnych badań, problem ten może dotyczyć nawet 10-12 milionów osób. Dodatkowo aż 30% osób nie wie o tym, że ma nadciśnienie tętnicze.

Częstość występowania nadciśnienia tętniczego wzrasta z wiekiem. U osób po 60. roku życia dotyka ono ponad 60% populacji. Co więcej, mężczyźni są nieco bardziej narażeni na rozwój nadciśnienia niż kobiety, przynajmniej do czasu menopauzy.

Jak rozpoznać nadciśnienie tętnicze?

Regularne mierzenie ciśnienia tętniczego to najłatwiejszy sposób na wykrycie choroby. Zaleca się coroczne pomiary, nawet u osób z prawidłowym ciśnieniem. Pojedynczy pomiar wykazujący lekko podwyższone ciśnienie nie musi oznaczać nadciśnienia, ale powinien skłonić do dalszych kontroli.

Osobom ze zdiagnozowanym nadciśnieniem lub zwiększonym ryzykiem jego wystąpienia zaleca się zakup własnego ciśnieniomierza i naukę jego obsługi pod okiem specjalisty. Pomiar jest prosty, jednak warto pamiętać o kilku zasadach, które opisujemy niżej. Samodzielne pomiary są kluczowe, dlatego lekarze często zalecają prowadzenie dzienniczka pomiarów. Istotna jest również prawidłowa technika pomiaru. Oprócz domowych pomiarów, lekarz podczas wizyty również mierzy ciśnienie. W niektórych przypadkach może zlecić całodobowy monitoring ciśnienia (holter).

Co ciekawe u części pacjentów występuje tzw. efekt białego fartucha - wzrost ciśnienia podczas pomiaru przez personel medyczny. Z tego powodu domowe pomiary i prowadzenie dziennika zgodnie z zaleceniami lekarza są szczególnie ważne. Obecnie wskazuje się wręcz, że nie powinno się stawiać rozpoznania nadciśnienia tętniczego, tylko na podstawie tzw. pomiarów gabinetowych. 

Jakie są objawy nadciśnienia tętniczego?

1. Bóle głowy, szczególnie w okolicy potylicy
2. Zawroty głowy
3. Szum w uszach
4. Mroczki przed oczami
5. Duszność, szczególnie podczas wysiłku
6. Kołatanie serca, ucisk w okolicy zamostkowej
7. Zaczerwienienie szyi i klatki piersiowej
8. Zmęczenie, osłabienie i nadmierna potliwość
9. Problemy ze snem, a czasami bezsenność
10. Niepokój i nerwowość

Należy podkreślić, że nadciśnienie tętnicze często przebiega bezobjawowo, dlatego nazywane jest "cichym zabójcą". Z tego powodu regularne pomiary ciśnienia są tak ważne, nawet u osób, które nie odczuwają żadnych dolegliwości. 

Jakie zagrożenia wynikają z nadciśnienia tętniczego?

Długotrwałe nadciśnienie tętnicze przyczynia się do uszkodzenia naczyń krwionośnych w całym organizmie, co może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych. Nieleczone lub źle kontrolowane nadciśnienie tętnicze może prowadzić do szeregu poważnych powikłań zdrowotnych:

1. Choroby serca - m.in. choroba wieńcowa, zawał serca, niewydolność serca
2. Udar mózgu
3. Choroby nerek - m.in. niewydolność nerek
4. Uszkodzenie wzroku - m.in. retinopatia nadciśnieniowa
5. Miażdżyca tętnic
6. Tętniak aorty
7. Zaburzenia poznawcze i demencja

Czynniki zwiększające ryzyko nadciśnienia tętniczego:

Niezdrowe nawyki żywieniowe, nadużywanie alkoholu, palenie tytoniu, otyłość, siedzący tryb życia, przewlekły stres oraz predyspozycje genetyczne to główne czynniki, które mogą prowadzić do rozwoju nadciśnienia tętniczego.

Jak poprawnie zmierzyć ciśnienie?

Aby uzyskać dokładny pomiar ciśnienia tętniczego krwi, należy przestrzegać kilku kluczowych zasad. Najlepiej wykonać pomiar rano, na czczo, przed przyjęciem leków, po co najmniej 30-minutowej przerwie od picia kawy i palenia tytoniu. Przed samym pomiarem warto odpocząć przez 5 minut. Pomiar powinien być wykonywany w pozycji siedzącej, z opartymi plecami, a opaskę ciśnieniomierza należy założyć na gołe ramię, około 1,5 cm powyżej zgięcia łokcia. Ważne jest, aby ręka była oparta na stole lub łóżku, na wysokości serca. Podczas wykonywania pomiarów nie powinno się rozmawiać, a stopy powinny być oparte o ziemię, nie skrzyżowane. Dla zapewnienia spójności wyników, zaleca się zawsze mierzyć ciśnienie na tej samej ręce.

Podsumowanie

Nadciśnienie tętnicze to poważna choroba, która dotyka miliony ludzi na całym świecie, w tym dużą część polskiej populacji. Jego wczesne wykrycie i regularne monitorowanie ciśnienia tętniczego są kluczowe w zapobieganiu powikłaniom, takim jak zawał serca czy udar mózgu. Dzięki odpowiednim narzędziom diagnostycznym i przestrzeganiu wytycznych dotyczących pomiaru ciśnienia, każdy z nas ma szansę na skuteczne kontrolowanie swojego stanu zdrowia.

Regularne pomiary ciśnienia w domu, prowadzenie dzienniczka pomiarów oraz właściwe techniki mierzenia ciśnienia pozwalają na lepszą diagnozę i kontrolę nadciśnienia tętniczego. Współczesne metody monitorowania, takie jak holter ciśnieniowy, pozwalają na jeszcze dokładniejsze śledzenie ciśnienia przez całą dobę, eliminując błędne wyniki spowodowane stresem w gabinecie lekarskim.

Pamiętajmy, że nadciśnienie tętnicze często rozwija się bezobjawowo, dlatego tak ważne są regularne badania profilaktyczne. Świadomość i odpowiednie działania mogą znacząco poprawić jakość życia i zminimalizować ryzyko groźnych dla zdrowia powikłań.