Kwasica ketonowa - opis, objawy, leczenie

Kwasica ketonowa to poważne powikłanie cukrzycy, które może stanowić bezpośrednie zagrożenie dla życia pacjenta. Rozwija się najczęściej u osób chorujących na cukrzycę typu 1, choć rzadziej może również wystąpić w przebiegu cukrzycy typu 2. W tym artykule przyjrzymy się bliżej czym jest kwasica ketonowa, jakie są jej przyczyny, objawy oraz metody leczenia.

Kwasica ketonowa – przyczyny

Na początku warto odpowiedzieć na pytanie, które można usłyszeć na wizytach lekarskich a także dostrzec je w wynikach wyszukiwania w internecie, czyli -  co to jest kwasica ketonowa? Kwasica ketonowa to stan, który rozwija się w wyniku niedoboru insuliny w organizmie. Insulina jest hormonem odpowiedzialnym za transport glukozy z krwi do komórek, gdzie służy jako źródło energii. Gdy występuje jej niedobór, komórki nie mogą wykorzystywać glukozy jako paliwa, mimo że jej poziom we krwi jest wysoki.

W tej sytuacji organizm zaczyna pozyskiwać energię z zapasów tłuszczu. W procesie spalania tłuszczów powstają ciała ketonowe, które w nadmiarze prowadzą do zakwaszenia organizmu (kwasicy). Stąd właśnie nazwa tego powikłania.

{{cta}}

Najczęstsze przyczyny wystąpienia kwasicy ketonowej to: nieleczona lub nierozpoznana cukrzyca typu 1, przerwanie lub zmniejszenie dawek insuliny, ostre zakażenia (szczególnie układu moczowego i dróg oddechowych), zawał mięśnia sercowego, udar mózgu, ciąża, urazy, nadmierne spożycie alkoholu. 

Kwasica ketonowa wywołana alkoholem powstaje w wyniku skomplikowanych procesów fizjologicznych, zazwyczaj po długim i intensywnym piciu alkoholu połączonym z niedostatecznym odżywianiem. Długotrwałe spożywanie alkoholu może prowadzić do wyczerpania zapasów glikogenu w wątrobie, a przetwarzanie etanolu zaburza proces wytwarzania glukozy (glukoneogenezę). To powoduje zmniejszenie dostępności glukozy, co może skutkować obniżeniem poziomu cukru we krwi (hipoglikemią) i zwiększonym wykorzystaniem kwasów tłuszczowych oraz ketonów jako źródła energii. Dodatkowe czynniki stresowe, jak wymioty czy odwodnienie, mogą zwiększać poziom hormonów przeciw regulacyjnych (glukagonu, kortyzolu i hormonu wzrostu), co nasila uwalnianie wolnych kwasów tłuszczowych i produkcję ciał ketonowych. Metabolizm etanolu może również podwyższać poziom kwasu mlekowego we krwi, co dodatkowo przyczynia się do kwasicy metabolicznej.

Warto pamiętać, że kwasica ketonowa może być pierwszym objawem, który prowadzi do rozpoznania cukrzycy typu 1. Około 25% przypadków cukrzycy typu 1 rozpoznaje się właśnie na skutek wystąpienia tego powikłania.

{{cta_1}}

Objawy kwasicy ketonowej

Symptomy kwasicy ketonowej różnią się w zależności od jej przyczyny. Do najczęściej występujących należą mdłości, wymioty, dolegliwości bólowe w obrębie brzucha oraz uczucie osłabienia. Charakterystyczną cechą może być również acetonowy zapach z ust, wynikający z obecności lotnych ciał ketonowych. W odpowiedzi na kwasicę metaboliczną organizm może reagować przyspieszonym i pogłębionym oddechem, znanym jako oddech Kussmaula, który stanowi mechanizm kompensacyjny. Podsumowując, objawy to:

• Wzmożone pragnienie i suchość w ustach
• Częste oddawanie moczu
• Nudności i wymioty
• Bóle brzucha
• Osłabienie i zmęczenie
• Zaburzenia świadomości
• Zapach acetonu z ust (przypominający zapach zgniłych jabłek)
• Przyspieszony, głęboki oddech (oddech Kussmaula)
• Zaczerwienienie twarzy
• Utrata masy ciała

Jeśli zauważysz u siebie lub bliskiej osoby objawy kwasicy ketonowej, konieczny jest natychmiastowy kontakt z lekarzem. W niektórych przypadkach może dojść do zaburzeń świadomości, a nawet śpiączki. Pamiętaj, że kwasica ketonowa stanowi stan bezpośredniego zagrożenia życia. Z tego powodu każdy pacjent z cukrzycą, który zauważy u siebie nasilone, niepokojące objawy oraz stwierdzi wysokie stężenie glukozy we krwi, powinien niezwłocznie skontaktować się z pogotowiem ratunkowym lub samodzielnie udać się do najbliższego szpitala.

{{cta_2}}

Jak leczy się cukrzycową kwasicę ketonową?

Leczenie kwasicy ketonowej wymaga różnych terapii w zależności od jej przyczyny. Przy cukrzycowej kwasicy ketonowej stosuje się insulinę dożylną, płyny, elektrolity oraz leczenie wspomagające.

Stopień odwodnienia determinuje ilość potrzebnych płynów. Przy ciężkim odwodnieniu zagrażającym wstrząsem lub obniżeniem świadomości zaleca się szybki wlew soli fizjologicznej. Przy umiarkowanym odwodnieniu można stosować wolniejsze nawadnianie solą fizjologiczną na podstawie obliczonego niedoboru. Łagodną kwasicę ketonową bez wymiotów można leczyć nawadnianiem doustnym i insuliną podskórną pod obserwacją.

W przypadku alkoholowej kwasicy ketonowej stosuje się dożylną dekstrozę i leczenie podtrzymujące, zazwyczaj bez insuliny. Głodową kwasicę ketonową leczy się dożylną dekstrozą, monitorując możliwe zmiany elektrolitowe związane z zespołem ponownego odżywienia.

Czytaj też: Dieta ketogeniczna - na czym polega, zasady, wady i zalety

‍