Czy analogi GLP-1 są dostępne bez recepty? Co warto wiedzieć o refundacji?

Zastanawiasz się, czy analogi GLP-1 można kupić bez recepty? Osoby, które słyszały o skuteczności tych leków, coraz częściej zadają sobie to pytanie. Warto zaznaczyć, że w Polsce ponad 1,2 miliona ludzi choruje na cukrzycę typu 2, a dla wielu z nich, preparaty takie jak Ozempic czy Trulicity mogą okazać się kluczowe w kontrolowaniu poziomu cukru we krwi.

Popularność tych leków wzrosła w ostatnich dwóch latach w sposób, którego prawdopodobnie nikt się nie spodziewał. Mimo wzrostu sprzedaży leków, ich dostępność stała się prawdziwym problemem. Dodatkowym problemem jest również cena preparatów. Czy wiesz, że tylko niewielka część pacjentów może liczyć na refundację? Zaledwie 27% z 8,7 miliona wydanych opakowań było objętych refundacją NFZ. Pozostałe 73% pacjentów musiało zapłacić za leczenie z własnej kieszeni.

Czym są analogi GLP-1 i jak działają?

Zacznijmy od wyjaśnienia czym tak naprawdę są analogi GLP-1. To grupa leków stworzonych do naśladowania działania naturalnego hormonu - peptydu glukagonopodobnego 1 (GLP-1). Ten hormon wydzielają komórki L jelita cienkiego po każdym posiłku. Warto pamiętać, że naturalny GLP-1 działa bardzo krótko - zaledwie 1-2 minuty zanim ulegnie rozpadowi. Analogi zostały zaprojektowane tak, aby działały znacznie dłużej, okres półtrwania to nawet 5 dni w przypadku semaglutydu.

Do najważniejszych przedstawicieli tej grupy należą: semaglutyd (Ozempic), dulaglutyd (Trulicity), liraglutyd (Victoza, Saxenda). Oprócz tego dostępny jest również podwójny agonista - tirzepatyd (Mounjaro), który pobudza receptor dla GIP, ale również i dla GLP-1. 

{{cta}}

Mechanizm działania analogów GLP-1

Te leki działają na kilka sposobów jednocześnie. Przede wszystkim łączą się z receptorami GLP-1 na komórkach beta trzustki, co pobudza wydzielanie insuliny. Równocześnie hamują nadmierne uwalnianie glukagonu. Kluczowe jest to, że receptory aktywują się tylko wtedy, gdy poziom glukozy we krwi jest podwyższony - dzięki temu nie powodują hipoglikemii. 

Receptory GLP-1 znajdziesz także w podwzgórzu, czyli obszarze mózgu kontrolującym apetyt. Kiedy się aktywują, wzmacniają uczucie sytości i zmniejszają głód. Dodatkowo leki spowalniają opróżnianie żołądka, przez co dłużej czujesz się najedzony po posiłku.

Wpływ na masę ciała

Redukcja masy ciała to jeden z najbardziej charakterystycznych efektów analogów GLP-1. Wynika to z ich kompleksowego wpływu na mechanizmy kontrolujące apetyt, metabolizm oraz spowalniania opróżniania żołądka. Pacjenci z otyłością często opisują zupełnie nowe doświadczenie - po raz pierwszy odczuwają prawdziwą sytość po posiłku i nie mają potrzeby dalszego jedzenia. Korzyści nie ograniczają się tylko do utraty wagi. Leki te korzystnie wpływają również na profil lipidowy - obniżają poziom cholesterolu LDL i trójglicerydów, jednocześnie podwyższając stężenie "dobrego" cholesterolu HDL.

Czy analogi GLP-1 są dostępne bez recepty?

Na to pytanie odpowiedź jest jednoznaczna - wszystkie analogi GLP-1 wymagają recepty i nie można ich kupić bez niej w Polsce. Może to rozczarowywać osoby, które szukają szybkiego dostępu do tych leków, ale ma to swoje uzasadnienie.

Status prawny leków GLP-1 w Polsce

W polskich aptekach znajdziesz głównie preparaty takie jak Saxenda, Wegovy oraz Ozempic. Wszystkie te leki podaje się w formie iniekcji podskórnych. Część z nich przyjmuje się codziennie (liraglutyd, eksenatyd, liksysenatyd), inne - jak dulaglutyd czy semaglutyd - wystarczy podawać raz w tygodniu.

Dlaczego lekarz musi wystawić receptę?

Przede wszystkim dlatego, że leczenie analogami GLP-1 wymaga fachowej oceny Twojego stanu zdrowia. Lekarz może je przepisać tylko wtedy, gdy inne metody leczenia nie przyniosły efektów, a Twój wskaźnik BMI wynosi ≥30 kg/m² (otyłość) lub ≥27 kg/m² przy jednoczesnym występowaniu powikłań typowych dla otyłości jak nadciśnienie, hiperlipidemia lub stan przedcukrzycowy. Wszystkie analogi GLP-1 są również stosowane w cukrzycy t.2 bez względu na BMI. 

Nie każdy też może bezpiecznie stosować te leki. Tylko specjalista potrafi ocenić, czy Twój organizm zniesie terapię i czy nie ma przeciwwskazań. Dodatkowo, podczas leczenia konieczne są regularne wizyty kontrolne i monitorowanie parametrów zdrowia. W ten sposób zostanie dobrane odpowiednie leczenie, a specjalista będzie mógł zdecydować o zmniejszeniu lub podwyższeniu dawki lub całkowitej zmianie preparatu.

{{cta_1}}

Co grozi przy samoleczeniu?

Niestety, coraz więcej osób próbuje zdobyć te leki bez konsultacji z lekarzem. To bardzo niebezpieczne podejście, które może kosztować Cię zdrowie. Osoby nie chorujące na otyłość czy cukrzycę t.2 często odpowiadają na leczenie inaczej niż standardowy pacjent chorujący na otyłość. Zbyt niska dawka preparatu może nie przynieść rezultatów, z kolei zbyt wysoka może wiązać się z skutkami niepożądanymi np. Nudnościami, wymiotami czy odwodnieniem. Dodatkowo tylko specjalista będzie w stanie przeprowadzić proces leczenia tak, by zabezpieczyć przed nawrotem.  Warto również zaznaczyć, że sama farmakoterapia nie przynosi najlepszych efektów, dlatego wraz z decyzją o zakupie leków, warto zmienić swoje nawyki żywieniowe oraz stopniowo zwiększać aktywność fizyczną.  Tutaj dobrze jest pracować ze sztabem specjalistów m.in. dietetykiem, psychologiem, fizjoteraputą i oczywiście lekarzem. Pamiętaj - nic nie jest warte ryzyka, jakie niesie ze sobą samoleczenie.

Refundacja leków GLP-1 – kto może skorzystać

Refundacja leków GLP-1 w Polsce (stan na czerwiec 2025) jest dostępna, ale z określonymi wskazaniami i ograniczeniami. Nie każda osoba chcąca się leczyć może z niej skorzystać. Refundacja  dotyczy tylko pacjentów z rozpoznaniem cukrzycy typu II, ale nie jest to jedyny wymóg.

Żeby otrzymać refundację NFZ na analogi GLP-1, musisz spełnić wszystkie poniższe warunki jednocześnie:

• Zdiagnozowana cukrzyca typu 2
• Wcześniejsze leczenie co najmniej dwoma lekami hipoglikemizującymi
• Poziom hemoglobiny glikowanej (HbA1c) ≥ 7,5%
• Otyłość definiowana jako BMI ≥ 30 kg/m²
• Bardzo wysokie ryzyko sercowo-naczyniowe - tu bierze się pod uwagę czynniki ryzyka oraz rozpoznane już wcześniej choroby sercowo naczyniowe. 

Rola lekarza w procesie refundacyjnym

To lekarz podejmuje ostateczną decyzję o tym, czy kwalifikujesz się do refundacji. Podczas wizyty musi przeprowadzić szczegółową ocenę Twojego stanu zdrowia i potwierdzić spełnienie wszystkich kryteriów refundacyjnych w dokumentacji medycznej.

Minister Zdrowia apeluje do lekarzy o odpowiedzialne wystawianie recept, szczególnie uwzględniając problemy z dostępnością leków. Dla pacjentów oznacza to, że lekarz może być bardziej ostrożny przy przepisywaniu tych preparatów.

{{cta_2}}

Problemy z dostępnością i nadużycia

Popularność analogów GLP-1 w Polsce osiągnęła poziom, którego prawdopodobnie nikt się nie spodziewał. Warto pamiętać, że takie zjawiska rzadko pozostają bez konsekwencji - zarówno dla pacjentów, jak i całego systemu ochrony zdrowia.

Wzrost popularności i popytu

Liczby mówią same za siebie. Koszty refundacji dla Ozempicu wzrosły z 5 mln zł do 32 mln zł, a dla Trulicity z 6 mln zł do 42 mln zł. Najbardziej uderza jednak fakt, że sprzedaż Ozempicu wzrosła w ciągu trzech lat o około 1350%.

Co to oznacza w praktyce? Pomimo tego, że hurtownie otrzymują regularnie dostawy leków, w aptekach tworzą się kolejki. Pacjenci często muszą objechać kilka miast, żeby znaleźć potrzebny preparat. Może to przypominać sytuacje, które kojarzymy z okresami niedoborów - tyle że teraz dotyczy to nowoczesnych leków na cukrzycę i chorobę otyłościową.

Stosowanie off-label jako środek odchudzający

Okazuje się, że znaczna część recept wystawiana jest poza oficjalnymi wskazaniami. Z danych Centrum e-Zdrowie wynika, że 73% z 8,7 mln opakowań analogów GLP-1 zostało sprzedanych pełnopłatnie. Dodatkowo około 4% recept pochodzi z podmiotów określanych jako "receptomaty". Dlaczego tak się dzieje? Popularność tych leków jako środków odchudzających wzrosła po publikacjach w popularnych czasopismach oraz innych mediach, które skupiały się głównie na szybkim efekcie utraty wagi. Należy pamiętać że są to leki do leczenia choroby otyłościowej w której nie chodzi tylko o redukcję kilogramów ale o uzdrowienie procesów które doprowadziły do jej przyrostu. Stosowanie tych leków u ludzi zdrowych pragnących jedynie w łatwy sposób poprawić swoją sylwetkę łączy się z większym ryzykiem działań niepożądanych. 

Czytaj też: Analogi GLP-1 - czy można nazwać je zastrzykami na odchudzanie?