Jak rozpoznać, czy moja otyłość to choroba, a nie brak silnej woli?

Problemy z wagą to wynik braku samodyscypliny, czy może kryje się za tym coś więcej? Wiele osób, zmagających się z nadmiernymi kilogramami, zastanawia się nad tą kwestia. Przez lata mnóstwo z nas słyszało, że otyłość to po prostu kwestia słabej woli lub lenistwa. Prawda jest jednak zupełnie inna. Warto pamiętać, że otyłość to przewlekła choroba polegająca na nadmiernym gromadzeniu tkanki tłuszczowej w organizmie. Nie, to nie są tylko puste słowa - otyłość została oficjalnie wpisana na listę Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób (ICD-10). To oznacza, że zmagania z wagą mogą mieć rzeczywiste podłoże medyczne, a nie być jedynie wynikiem lenistwa. 

Według Światowej Organizacji Zdrowia otyłość dotyka już ponad 20% populacji światowej (21,5% mężczyzn i 24,5% kobiet). W Polsce sytuacja wygląda podobnie - dane CBOS z 2019 roku pokazują, że na otyłość choruje aż 21% dorosłych Polaków. Rozpoznanie otyłości opiera się zwykle na wskaźniku masy ciała (BMI) ≥ 30 kg/m², ale to znacznie więcej niż tylko liczba na wadze.

Otyłość to choroba

Czy kiedykolwiek słyszałeś, że "gdybyś tylko chciał, to byś schudł"? Takie komentarze są bolesne, ale przede wszystkim - nieprawdziwe. Stereotypowe myślenie o otyłości jako wyniku lenistwa jest głęboko zakorzenione w naszej kulturze, ale nauka mówi coś zupełnie innego.

Dlaczego społeczeństwo tak postrzega osoby z otyłością?

Współczesna kultura, zdominowana przez kult szczupłości, wytworzyła szkodliwe stereotypy. Osobom z nadwagą przypisuje się cechy jak lenistwo, niezdarność czy nawet mniejszą inteligencję. Może to szokować, ale nawet w ochronie zdrowia panują takie uprzedzenia - badania pokazują, że lekarze mniej angażują się w pomoc pacjentom otyłym niż tym z prawidłową masą ciała.

Warto zaznaczyć, że aż 30% chorych na otyłość doświadcza stygmatyzacji ze strony lekarzy. Konsekwencje są poważne - wielu pacjentów unika pomocy medycznej, co tylko pogarsza ich stan zdrowia.

{{cta}}

Jedzenie emocjonalne - gdy jedzenie zagłusza emocje

Znasz to uczucie, gdy po stresującym dniu automatycznie sięgasz po słodycze? To nie jest kwestia słabej woli. Jedzenie emocjonalne to mechanizm, w którym posiłki stają się narzędziem regulacji emocji - smutku, złości czy lęku.

Liczby mówią same za siebie: aż 75% przypadków objadania się wynika z emocji, a nie prawdziwego głodu. Podczas takiego jedzenia mózg uwalnia dopaminę, dając chwilowe uczucie ulgi. Problem w tym, że po tej krótkiej przyjemności przychodzą wyrzuty sumienia i poczucie winy.

Kiedy otyłość ma podłoże medyczne?

Nadmierna masa ciała nie zawsze jest wynikiem złych nawyków żywieniowych. Czasami to tylko objaw głębszego problemu zdrowotnego. Warto zaznaczyć, że istnieje wiele schorzeń, które mogą prowadzić do przyrostu wagi, nawet gdy stosujesz odpowiednią dietę i regularnie ćwiczysz.

Zaburzenia hormonalne i endokrynologiczne

Hormony kontrolują niemal każdy proces w Twoim organizmie - od metabolizmu, przez apetyt, aż po sposób magazynowania tłuszczu. Najczęstszą endokrynologiczną przyczyną otyłości jest niedoczynność tarczycy, która znacząco spowalnia metabolizm. Ta choroba sprawia, że energia znacznie łatwiej gromadzi się w postaci tkanki tłuszczowej.

Inne schorzenia hormonalne prowadzące do przyrostu masy ciała to:

• zespół Cushinga (nadmierne stężenie kortyzolu)
• niedobór hormonu wzrostu lub testosteronu
• insulinoma (guz wydzielający nadmierną ilość insuliny)

Zespół kompulsywnego jedzenia (BED)

To najczęstsze zaburzenie odżywiania w dzisiejszym świecie. Dotyka 1-3% ogólnej populacji, ale wśród osób z nadwagą lub otyłością wskaźnik ten dramatycznie wzrasta nawet do 15%.

BED polega na niekontrolowanym spożywaniu dużych ilości jedzenia - zwykle bogatego w tłuszcze i cukry proste - bez towarzyszącego wymiotowania czy stosowania środków przeczyszczających. Główne objawy to:

• utrata kontroli nad ilością spożywanego jedzenia
• jedzenie mimo braku głodu
• silne poczucie winy po epizodzie objadania

Aby zdiagnozować BED, epizody muszą występować co najmniej raz w tygodniu przez okres 3 miesięcy.

{{cta_1}}

Zespół nocnego jedzenia (NES)

Czy zdarza Ci się jeść głównie wieczorem i w nocy? NES charakteryzuje się spożywaniem dużej części dziennego zapotrzebowania kalorycznego właśnie w tych godzinach. Problem ten dotyka około 1,5% populacji ogólnej, ale wśród osób otyłych odsetek wzrasta do 7,9-15%.

Charakterystyczne objawy NES to jedzenie w nocy, brak apetytu rano, problemy ze snem oraz obniżony nastrój wieczorem. Zaburzenie to często znacząco wpływa na obniżenie jakości życia psychicznego.

Depresja i lęki a masa ciała

Między otyłością a depresją istnieje złożony, dwukierunkowy związek. Przewlekły stres i depresja mogą prowadzić do zmian w zachowaniach żywieniowych, ale również otyłość zwiększa prawdopodobieństwo rozwoju zaburzeń psychicznych.

Badania pokazują, że otyłe dziewczynki są o 43% bardziej narażone na zachorowanie na depresję niż ich szczuplejsze koleżanki, a otyli chłopcy o 33%.

Rozpoznanie medycznego podłoża Twojej otyłości wymaga kompleksowego podejścia i konsultacji ze specjalistami. Samo "jedzenie mniej" może nie wystarczyć, jeśli u podstaw leży nierozpoznana choroba.

Kiedy warto udać się do lekarza?

Czasami próby samodzielnego odchudzania po prostu nie wystarczą. Nie oznacza to, że jesteś słaby czy że ci się nie chce. Oznacza to, że Twój organizm potrzebuje profesjonalnej pomocy medycznej. Rozpoznanie tego momentu może być kluczowe dla skutecznego leczenia.

Objawy wskazujące na chorobowe podłoże otyłości

Należy zwrócić uwagę na kilka alarmujących sygnałów. Jeśli Twoje BMI wynosi 30 lub więcej, mamy do czynienia z otyłością I stopnia, która wymaga specjalistycznej oceny. Podobnie jest z nadwagą (BMI 25-29,9), gdy towarzyszy jej cukrzyca typu 2, zaburzenia lipidowe czy nadciśnienie tętnicze.

Czy znajdziesz się w jednej z tych sytuacji?

• Wielokrotnie próbowałeś odchudzania, ale mimo stosowania odpowiedniej diety nie osiągnąłeś trwałych rezultatów
• Obserwujesz szybki i niekontrolowany przyrost masy ciała
• Masz problemy z tarczycą lub zaburzenia miesiączkowania
• Czujesz, że jedzenie kontroluje Ciebie, a nie na odwrót

Jak wygląda diagnostyka u specjalisty?

Pierwsza wizyta u lekarza to nic strasznego - to po prostu rozmowa o Twoim zdrowiu. Lekarz przeprowadzi szczegółowy wywiad medyczny i wykona podstawowe pomiary: masę ciała, wzrost, obliczy BMI i zmierzy obwód talii.

Możesz spodziewać się kompleksowej oceny, która obejmie pełne badania diagnostyczne. Ich celem jest odpowiedź na pytanie o przyczynę otyłości oraz wykrycie możliwych chorób współistniejących. W zależności od wyników, specjalista może skierować Cię do innych ekspertów - endokrynologa, diabetologa, psychologa lub dietetyka.

Jakie badania warto wykonać

Podstawowa diagnostyka obejmuje szereg badań laboratoryjnych, które dadzą lekarzowi pełen obraz Twojego stanu zdrowia:

• profil lipidowy (cholesterol całkowity, HDL, LDL, trójglicerydy)
• poziom glukozy na czczo
• TSH
• enzymy wątrobowe (AlAT, AspAT)
• kwas moczowy
• morfologię krwi

W przypadku podejrzenia problemów endokrynologicznych, badania mogą zostać rozszerzone o szerszy panel tarczycowy, hormony płciowe oraz diagnostykę w kierunku zespołu Cushinga. Pamiętaj, że materiał na badania krwi pobiera się na czczo, po 8-12 godzinnej przerwie od ostatniego posiłku.

Leczenie otyłości - kompleksowe podejście do choroby

Jeśli już wiesz, że Twoja otyłość ma podłoże medyczne, następnym krokiem jest skuteczne leczenie. Warto zaznaczyć, że współczesna medycyna wykracza daleko poza proste rady typu "jedz mniej, ruszaj się więcej". Leczenie otyłości jako choroby wymaga kompleksowego podejścia, które uwzględnia zarówno aspekty fizyczne, jak i psychologiczne.

{{cta_2}}

Indywidualna dieta i zmiana nawyków

Podstawę leczenia stanowi zmiana sposobu odżywiania, ale nie myl tego z kolejną restrykcyjną dietą. Dieta powinna być indywidualnie dostosowana, z deficytem kalorycznym na poziomie 500-800 kcal dziennie. Nie chodzi o drastyczne ograniczenia, które prowadzą do efektu jojo, ale o trwałą zmianę nawyków żywieniowych.

Najlepsze efekty daje dieta oparta na różnorodnych produktach, z przewagą warzyw, owoców i pełnoziarnistych zbóż. Początkowo celem powinno być zahamowanie dalszego przyrostu masy ciała, następnie stopniowa redukcja o 5-10% - to już przynosi znaczne korzyści zdrowotne. Pamiętaj, że każda zmiana powinna być wprowadzana stopniowo i być możliwa do utrzymania długoterminowo.

Wsparcie psychologiczne - klucz do sukcesu

Psycholog odgrywa kluczową rolę w leczeniu otyłości. Pomaga zidentyfikować mechanizmy prowadzące do nadmiernego jedzenia, uczy radzenia sobie ze stresem i emocjami oraz wzmacnia motywację do zmian. Badania wskazują, że terapia grupowa często okazuje się skuteczniejsza niż indywidualna.

Współpraca z psychologiem pozwala na:

• Zrozumienie emocjonalnych przyczyn jedzenia
• Naukę radzenia sobie ze stresem bez sięgania po jedzenie
• Budowanie zdrowej relacji z pożywieniem
• Wzmacnianie motywacji do utrzymania zdrowego stylu życia

Farmakoterapia i opcje chirurgiczne

Leczenie farmakologiczne może być rozważane przy BMI ≥30 kg/m² lub ≥27 kg/m² z chorobami współistniejącymi. Należy zwrócić uwagę, że farmakoterapia to uzupełnienie, a nie zastępstwo zmiany stylu życia. Leki mogą wspomóc proces, ale nie zastąpią właściwej diety i aktywności fizycznej.

W przypadkach otyłości olbrzymiej (BMI >40 kg/m²), otyłości II stopnia (BMI >35 kg/m²) ub nawet otyłości I stopnia (BMI>=30) z cukrzycą typu II i niewyrównaną glikemiąopcją może być chirurgia bariatryczna. Najczęściej wykonuje się rękawową resekcję żołądka, która pozwala na utratę około 60-80% nadmiernej masy ciała.

Zespół specjalistów - wsparcie na każdym etapie

Optymalny model leczenia otyłości opiera się na współpracy wielodyscyplinarnego zespołu. W jego skład wchodzą: lekarz, dietetyk, psycholog, fizjoterapeuta oraz w razie potrzeby chirurg.

Taki zespół zapewnia kompleksową opiekę:

• Diagnostykę przyczyn otyłości
• Indywidualny plan leczenia
• Wsparcie podczas terapii
• Pomoc w utrzymaniu osiągniętych rezultatów

Warto pamiętać, że leczenie otyłości nie powinno być podejmowane samodzielnie. Współpraca ze specjalistami zwiększa szanse na sukces i pomaga uniknąć powikłań zdrowotnych.

Czytaj też: Przetworzona żywność – jak ją rozpoznać i co wybierać zamiast niej?