Dlaczego tyję? Jaki jest wpływ genów na wagę?

Obecnie wiele osób szuka odpowiedzi na pytanie “dlaczego tyję”? Skąd “nagle” pojawiły się dodatkowe kilogramy, skoro starasz się dbać o swoje zdrowie? Jeśli jesteś aktywny fizycznie i trzymasz się odpowiedniej diety, z pewnością możesz spotkać się z uczuciem frustracji, gdy liczby na wadze nie ulegają zmianie, lub co gorsza - idą w górę.

Jeśli zastanawiasz się “dlaczego tyję z dnia na dzień”, problem może mieć inne podłoże niż dieta czy aktywność fizyczna. Problem nadwagi i przybierania na wadze bywa powiązany z różnymi chorobami, a także predyspozycjami genetycznymi. W dzisiejszym artykule postaram się odpowiedzieć na pytanie czy geny mają wpływ na wagę.

Bilans kaloryczny – chudniesz czy tyjesz?

Podstawową zasadą regulującą naszą wagę jest bilans kaloryczny. Jest to różnica między ilością kalorii, które spożywamy, a ilością kalorii, które spalamy. Gdy przyjmujemy więcej kalorii niż zużywamy, nadwyżka jest magazynowana w postaci tkanki tłuszczowej. To właśnie dlatego:

• Jeśli jesz więcej niż potrzebujesz – tyjesz
• Jeśli jesz mniej niż potrzebujesz – chudniesz
• Jeśli jesz tyle, ile potrzebujesz – utrzymujesz wagę

Jednak sprawa nie jest tak prosta, jak mogłoby się wydawać. Redukcja kalorii to nie jedyny element skutecznej kontroli wagi. By osiągnąć i utrzymać prawidłową masę ciała, konieczne jest dostarczanie organizmowi wartościowych składników odżywczych, które pozytywnie wpływają na pracę organizmu. Równie istotną rolę odgrywają jakość snu oraz umiejętność radzenia sobie ze stresem. 

Warto pamiętać, że na zmiany masy ciała mogą mieć wpływ również schorzenia oraz przyjmowane leki. Ponadto zapotrzebowanie kaloryczne  jest uzależnione od wielu indywidualnych cech, takich jak uwarunkowania genetyczne, wiek, płeć czy poziom aktywności ruchowej.

{{cta}}

Genetyczne tendencje do tycia

Badania naukowe wykazały, że skłonność do tycia może być dziedziczna. W 2007 roku odkryto gen FTO (Fat Mass and Obesity-associated gene). Osoby, które odziedziczyły po swoich rodzicach konkretną odmianę genu FTO, są znacznie bardziej narażone na przytycie. Naukowcy oceniają, że taki gen zwiększa ryzyko otyłości o około 20-30%. Oznacza to, że niektórzy ludzie są genetycznie predysponowani do łatwiejszego przybierania na wadze. Co ciekawe, posiadanie dwóch kopii genu FTO zwiększa ryzyko otyłości, aż o 70%. Te genetyczne tendencje mogą wpływać nie tylko na przemianę materii i zapotrzebowanie energetyczne, ale także na sposób magazynowania tłuszczu, uczucie głodu i sytości, preferencje żywieniowe oraz reakcję organizmu na ćwiczenia fizyczne.

W jakim stopniu waga zależy od genów?

Naukowcy zidentyfikowali ponad 100 genów związanych z otyłością. Najbardziej znany jest gen FTO, często nazywany "genem otyłości". Osoby posiadające określone warianty tego genu mogą mieć: zwiększone ryzyko otyłości o 20-30%, większe trudności z kontrolowaniem apetytu oraz zmieniony metabolizm tłuszczów.

Jednym z czynników, które mają wpływ na powstawanie nadwagi i otyłości są predyspozycje genetyczne, a dokładniej- obecność określonych wariantów genetycznych w genie FTO. Warto więc wiedzieć, że około połowa naszej predyspozycji do tycia jest uwarunkowana genetycznie. Mimo to sama genetyka nie determinuje całkowicie naszej wagi. Równie ważny jest sam styl życia czyli aktywność fizyczna, sposób odżywiania oraz podatność na stres.

Naukowcy z Harvardu zaznaczyli, że geny mogą wpływać na nadwagę lub otyłość. W przypadku kiedy nadwaga utrzymuje się przez większość życia, pojawiają się trudności w zrzuceniu wagi mimo zwiększonej aktywności fizycznej i stosowania niskokalorycznej diety przez dłuższy czas. Podobnie jest jeśli w  rodzinie występowały predyspozycje do otyłości lub nadwagi u jednego lub obojga rodziców.W przypadku, gdy oboje rodziców jest otyłych, prawdopodobieństwo otyłości u dziecka wynosi 80%.

Szybkie przybieranie na wadze powinno wzbudzić naszą czujność. Jeśli zauważamy, że nasza masa ciała zwiększa się gwałtownie “bez powodu” (podobnie jak w przypadku niezamierzonego chudnięcia), należy skonsultować się z lekarzem. Na pierwszej wizycie specjalista przeprowadza dokładny wywiad medyczny, pytając o sposób odżywiania, poziom aktywności fizycznej, występujące choroby oraz stosowane leki. Na podstawie opisywanych przez pacjenta symptomów, lekarz może już wstępnie podejrzewać konkretne schorzenie, na przykład problemy z tarczycą. Gwałtowne tycie może sygnalizować różne poważne stany chorobowe - od problemów kardiologicznych, przez zaburzenia gospodarki hormonalnej, aż po choroby onkologiczne.

Co ratowało życie naszym przodkom? Czyli o oszczędnych genach

Paradoksalnie, geny odpowiedzialne za łatwe przybieranie na wadze były kiedyś korzystne ewolucyjnie. Nasi przodkowie żyli w warunkach, gdy dostęp do żywności był ograniczony, okresy głodu przeplatały się z okresami obfitości, a zdolność do magazynowania zapasów energii zwiększała szanse na przeżycie.

To właśnie "oszczędne geny" (thrifty genes), które gromadziły tkankę tłuszczową “na później” pomagały przetrwać w trudnych warunkach. Jednak w dzisiejszym świecie, gdzie mamy stały dostęp do wysokokalorycznego jedzenia, te same geny mogą prowadzić do problemów z wagą. Dla osób, których geny sprzyjają tyciu, tradycyjne metody odchudzania oparte na zbilansowanej diecie i aktywności fizycznej mogą okazać się niewystarczające. Co więcej, nawet po osiągnięciu zamierzonej wagi, utrzymanie jej na stałym poziomie jest dla nich szczególnie wymagające.

Jednak obserwując obecny wzrost występowania nadwagi i otyłości w społeczeństwie, nie można przypisywać tego zjawiska wyłącznie uwarunkowaniom genetycznym. Na proces przybierania na wadze największy wpływ ma nasze otoczenie i styl życia.

{{cta_1}}

Czynniki środowiskowe, które sprzyjają przybieraniu na wadze

Mimo genetycznych predyspozycji, istnieją jeszcze inne powody tycia. Środowisko i styl życia mają ogromny wpływ na naszą wagę. Główne czynniki środowiskowe przyczyniające się do tycia to przede wszystkim dieta bogata w wysoko przetworzoną żywność z dużą zawartością cukrów prostych i tłuszczów. Charakterystyczna dla żywności przetworzonej jest wysoka kaloryczność w małej objętości pokarmu.

Dlaczego tyję mimo, że mało jem? Duży wpływ na wzrost nadwagi i otyłości ma także siedzący tryb życia, który związany jest z niewielką aktywnością fizyczną i brakiem regularnych ćwiczeń, za to z wieloma godzinami spędzonymi w jednej pozycji przed komputerem. Warto też wspomnieć, że pomijanie posiłków oraz jedzenie w pośpiechu również ma niekorzystny wpływ na masę ciała, ponieważ wtedy zwykle sięgamy po wysokoprzetworzoną żywność, która jak wcześniej wspomniano, jest wysokokaloryczna w swojej niewielkiej objętości. To szczególnie może dawać poczucie, że mało jemy, a jednak masa rośnie.

Równie ważnym czynnikiem może być stres oraz zaburzenia snu, ,  co sprzyja jedzeniu pod wpływem emocji, co dalej  powoduje dodatni bilans energetyczny i tycie. .  

Na koniec warto wspomnieć o czynnikach społeczno-kulturowych, czyli nawykach żywieniowych rodziny i bliskich, ale także presji społecznej i dostępności wysokokalorycznego jedzenia. 

Warto pamiętać, że nawet przy genetycznych predyspozycjach do tycia, odpowiednia dieta i regularna aktywność fizyczna mogą pomóc w utrzymaniu prawidłowej wagi. Kluczowe jest:

• Świadome podejście do odżywiania
• Regularna aktywność fizyczna
• Dbanie o odpowiednią ilość snu
• Zarządzanie stresem
• Wsparcie specjalisty w razie potrzeby

Co jeszcze może być powodem tycia? Tycie “z dnia na dzień” może być objawem różnych chorób, dlatego też nie można tego lekceważyć. .Można to zaobserwować przy niedoczynności tarczycy, depresji, stresie, zaburzeniach snu, zaburzeniach hormonalnych (np. Zespole policystycznych jajników),, chorobach genetycznych (zespół Cushinga, zespół Downa, zespół Turnera) czy niedoborze hormonu wzrostu.

Podsumowanie

Rozumiejąc rolę genów w procesie przybierania na wadze, możemy lepiej dostosować nasze strategie odchudzania i utrzymania prawidłowej masy ciała. Pamiętajmy, że geny nie są wyrokiem – to my decydujemy o swoim stylu życia i możemy wpływać na swoją wagę, niezależnie od genetycznych predyspozycji.

Podsumowując, tendencja do tycia jest wypadkową wielu czynników, zarówno genetycznych, jak i środowiskowych. Zrozumienie tej złożonej zależności pomaga w skutecznym zarządzaniu wagą i wprowadzaniu trwałych zmian w stylu życia. Jeśli zauważasz u siebie szybkie przybieranie na wadze, warto skonsultować się z lekarzem lub dietetykiem, który pomoże ustalić indywidualny plan działania uwzględniający twoje predyspozycje genetyczne i styl życia.

Czytaj też: Czy gen otyłości naprawdę istnieje? Dziedziczenie otyłości

{{cta_2}}