Leki na otyłość a ciąża – czy można stosować je w trakcie planowania i ciąży?

Chcesz bezpiecznie schudnąć w ciąży, ale obawiasz się, że redukcja masy ciałą może źle wpłynąć na Ciebie lub dziecko? Te wątpliwości nurtują wiele kobiet chorujących na otyłość, które planują powiększenie rodziny. Prawdopodobnie już wiesz, że normalizacja masy ciała może poprawić Twoje szanse na zajście w ciążę i zmniejszyć ryzyko poronienia. Coraz większą popularność zdobywają też leki GLP-1. Czy jednak ich stosowanie w okresie okołokoncepcyjnym jest bezpieczne?

Temat odchudzania w ciąży budzi wiele kontrowersji i nieporozumień. Z jednej strony otrzymujesz zalecenia dotyczące normalizacji masy ciała, z drugiej jednak musisz pamiętać, że farmakoterapia otyłości jest bezwzględnie przeciwwskazana podczas ciąży. Warto zaznaczyć, że leki na odchudzanie, w tym semaglutyd, nie mogą być stosowane przez kobiety ciężarne ze względu na brak odpowiednich badań klinicznych potwierdzających ich bezpieczeństwo. Specjaliści zalecają zaprzestanie ich stosowania co najmniej 1 do 3  miesięcy przed planowanym poczęciem - ma to związek z długim okresem półtrwania tych substancji w organizmie.

Planowanie ciąży a masa ciała

Masa ciała przed zajściem w ciążę odgrywa kluczową rolę dla zdrowia zarówno matki, jak i dziecka. Prawidłowa waga stanowi jeden z najważniejszych czynników, które powinieneś uwzględnić, planując powiększenie rodziny.

Dlaczego warto unormować wagę przed ciążą

Badania jednoznacznie pokazują, że masa ciała kobiety przed zajściem w ciążę ma znacznie większy wpływ na ryzyko powikłań ciążowych niż przyrost wagi podczas samej ciąży. Statystyki mówią same za siebie - wśród kobiet z prawidłową wagą na początku ciąży powikłania występują u 34% z nich, natomiast u pań z dużą otyłością odsetek ten wzrasta do ponad 60%.

Nadmierna masa ciała przed ciążą zwiększa ryzyko wystąpienia m.in. nadciśnienia tętniczego, cukrzycy ciążowej czy konieczności wykonania cesarskiego cięcia.

Warto pamiętać, że nawet niewielkie zmiany mogą przynieść znaczące korzyści. Zmniejszenie BMI o jedną jednostkę lub utrata masy ciała o 10% może znacznie zwiększyć Twoje szanse na poczęcie i zmniejszyć ryzyko powikłań u matki i płodu.

{{cta}}

Wpływ otyłości na płodność i owulację

Nadwaga i otyłość mają bezpośredni wpływ na płodność kobiet. Pacjentki z BMI powyżej 30 mają dwukrotnie wyższe ryzyko zaburzeń cyklu miesiączkowego i trzykrotnie wyższe ryzyko poronienia ciąży. Dlaczego tak się dzieje?

Tkanka tłuszczowa pełni funkcję endokrynną, wytwarzając hormony, które bezpośrednio wpływają na zdolności rozrodcze. Nadmiar tej tkanki prowadzi do obniżenia poziomu FSH, LH, estradiolu, AMH oraz progesteronu, co może zaburzać owulację i utrudniać implantację zarodka.

U kobiet z otyłością częściej obserwujemy także insulinooporność czy zespół policystycznych jajników, które dodatkowo obniżają płodność. Liczby są wymowne - przy BMI powyżej 25 odsetek ciąż na cykl wynosi 38,3%, podczas gdy przy BMI poniżej 25 wzrasta do 45,5%.

Czy będąc w ciąży można schudnąć – fakty i mity

Dietetycy i lekarze ginekolodzy są jednomyślni - odchudzanie w czasie ciąży jest zdecydowanie odradzane. Kobietom z nadwagą zaleca się redukcję masy ciała w okresie przedkoncepcyjnym, ponieważ restrykcyjne diety podczas ciąży mogą negatywnie wpłynąć na rozwój dziecka.

Przyrost masy ciała jest naturalnym i koniecznym elementem ciąży. Jego wartość powinna jednak zależeć od przedciążowego BMI:

• Kobiety z BMI powyżej 30 kg/m² - przyrost 5-9 kg
• Kobiety z BMI 25-30 kg/m² - przyrost około 7-11,5 kg
• Kobiety z prawidłową masą ciała - mogą bezpiecznie przybrać do 15 kg

Zamiast myśleć o odchudzaniu, w ciąży kluczowa jest zbilansowana dieta i umiarkowana aktywność fizyczna. Według Centers for Disease Control and Prevention, kobieta ciężarna bez przeciwwskazań powinna być aktywna fizycznie średnio 5 razy w tygodniu przez 30 minut. Celem nie jest redukcja wagi, lecz zapobieganie nadmiernemu przyrostowi masy ciała i obniżenie ryzyka cukrzycy ciążowej.

Farmakoterapia otyłości – co warto wiedzieć

Farmakoterapia odgrywa istotną rolę w kompleksowym leczeniu otyłości, ale nie zastąpi zmiany stylu życia. Jej głównym zadaniem jest wspieranie pacjentów w przestrzeganiu zaleceń dietetycznych i zmniejszanie ryzyka powikłań zdrowotnych.

{{cta_1}}

Rodzaje leków na otyłość

Obecnie w Polsce masz dostęp do kilku rodzajów leków stosowanych w leczeniu otyłości. Najstarszym z nich jest orlistat, który hamuje aktywność lipaz trzustkowej i żołądkowej, zmniejszając wchłanianie tłuszczów o około 30%. Dziś stosuje się go rzadziej - głównie ze względu na najmniejszą skuteczność i uciążliwe skutki uboczne.

Preparat złożony z naltreksonu z bupropionem działa inaczej - wpływa centralnie na ośrodki w podwzgórzu oddziałuje na układ nagrody w mózgu, hamując potrzebę jedzenia dla poprawy samopoczucia, a także zmniejsza apetyt, zwiększa uczucie sytości.

Najbardziej skuteczne okazują się analogi GLP-1 - liraglutyd, semaglutyd oraz tirzepatyd. Działają poprzez zmniejszenie apetytu, zwiększenie poczucia sytości i spowolnienie motoryki przewodu pokarmowego. Tirzepatyd może pomóc w redukcji masy ciała o 15%–20,9% w 72 tygodni. 

Kiedy leki na otyłość są przepisywane?

Leczenie farmakologiczne najczęściej wprowadza się dopiero wtedy, gdy metody niefarmakologiczne okazały się nieskuteczne. Oznacza to sytuację, gdy po 3-6 miesiącach od wdrożenia zmian stylu życia nie udało się osiągnąć zmniejszenia masy ciała o co najmniej 5%. Wskazaniem do zastosowania leków jest BMI ≥30 kg/m² lub BMI ≥27 kg/m² z towarzyszącą chorobą - cukrzycą, stanem przedcukrzycowym, nadciśnieniem tętniczym czy zaburzeniami lipidowymi.

Skutki uboczne i ograniczenia

Każdy lek na otyłość może powodować działania niepożądane. Orlistat wywołuje głównie dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego: bóle brzucha, tłuszczowe stolce i wzdęcia. Analogi GLP-1 często powodują nudności, wymioty, biegunki lub zaparcia. Preparat naltreksonu z bupropionem może z kolei wywołać nudności, bóle głowy, bezsenność oraz wzrost ciśnienia tętniczego.

Pamiętaj, że przed rozpoczęciem farmakoterapii lekarz musi wykluczyć przeciwwskazania, wśród których znajduje się ciąża. Jeśli planujesz ciążę, koniecznie skonsultuj się z lekarzem w sprawie odpowiednio wczesnego odstawienia leków przed poczęciem.

Leki na otyłość a ciąża – ryzyka i przeciwwskazania

Wszystkie preparaty stosowane w leczeniu otyłości są bezwzględnie przeciwwskazane podczas ciąży i planowania poczęcia. Nieznany jest ich wpływ na rozwijający się płód, dlatego nie można lekkomyślnie stosować tych leków w ciąży. 

Dlaczego leki są przeciwwskazane w ciąży?

Leki wykorzystywane w terapii otyłości - liraglutyd, semaglutyd, naltrekson z bupropionem - nie przeszły odpowiednich badań klinicznych potwierdzających bezpieczeństwo stosowania podczas ciąży. Dostępne dane pochodzą jedynie z badań na zwierzętach, które wykazały problemy ze wzrostem i rozwojem płodu.

Szczególnie niepokojące są wyniki dotyczące naltreksonu, który może negatywnie wpływać na płodność oraz zwiększać ryzyko obumarcia zarodka. Z kolei preparaty zawierające fenterminę i topiramat mogą powodować uszkodzenia płodu. Brak danych o bezpieczeństwie oznacza, że nie można wykluczyć poważnych powikłań rozwojowych u dziecka.

Zalecenia dotyczące odstawienia przed poczęciem

Jeśli planujesz ciążę, musisz odpowiednio wcześnie zakończyć leczenie farmakologiczne. Na podstawie okresu półtrwania leków eksperci zalecają od 1 do 3 miesięcy przerwy w przypadku stosowania semaglutydu lub tirzepatydu. 

Jeśli zajdziesz w ciążę podczas stosowania leków, natychmiast przerwij leczenie i skontaktuj się z lekarzem.

{{cta_2}}

Znaczenie testu ciążowego i antykoncepcji

Warto pamiętać o regularnym kontrolowaniu, czy nie zaszłaś w ciążę podczas terapii. Test ciążowy należy wykonać przed rozpoczęciem leczenia, a następnie powtarzać go co miesiąc. Równoczesne stosowanie skutecznej antykoncepcji jest bezwzględnym wymogiem podczas całego okresu farmakoterapii.

Najnowsze badania sugerują, że analogi GLP-1 mogą zmniejszać skuteczność doustnych środków antykoncepcyjnych wpływając na ich wchłanianie. Dlatego zaleca się stosowanie dodatkowych metod barierowych, takich jak prezerwatywy. To dodatkowe zabezpieczenie pomoże uniknąć niezaplanowanej ciąży podczas leczenia.

Bezpieczne sposoby kontroli wagi w ciąży

Kontrola wagi podczas ciąży wymaga przemyślanego podejścia, które stawia na pierwszym miejscu zdrowie Twoje i Twojego dziecka - nie na odchudzanie. Zalecane przyrosty masy ciała różnią się w zależności od przedciążowego BMI o czym wspomniano już wyżej w artykule.

Dieta i suplementacja zamiast leków

Zbilansowana dieta stanowi fundament bezpiecznej kontroli masy ciała w ciąży. Polskie Towarzystwo Ginekologiczne zaleca dietę nieprzekraczającą 2000 kcal, którą najlepiej podzielić na 5 mniejszych posiłków w ciągu dnia. Twoje codzienne menu powinno zawierać produkty pełnoziarniste, warzywa i owoce o niskim indeksie glikemicznym, chude białko oraz zdrowe tłuszcze.

Warto pamiętać, że według najnowszych rekomendacji PTGiP rutynowa suplementacja nie jest konieczna u zdrowych kobiet. Zaleca się jednak przyjmowanie pięciu kluczowych składników:

• Kwasu foliowego (0,4-0,8 mg dziennie)
• Jodu (150-200 μg)
• Witaminy D (1500-2000 IU)
• DHA (200 mg)
• Żelaza (tylko przy stwierdzonym niedoborze)

Jeśli zmagasz się z otyłością, powinna przyjmować wyższą dawkę kwasu foliowego – 5 mg zamiast standardowych 400 μg.

Rola dietetyka i lekarza prowadzącego

Współpraca ze specjalistami ma kluczowe znaczenie dla bezpiecznej kontroli wagi. Regularne wizyty u lekarza prowadzącego pozwalają na monitorowanie przyrostu masy ciała. To lekarz określi ryzyko położnicze związane z otyłością i szczegółowo omówi je z Tobą.

Dietetyk z kolei pomoże Ci opracować indywidualny plan żywieniowy, uwzględniający specyficzne potrzeby Twojego organizmu w okresie ciąży. Najlepsze rezultaty w utrzymaniu prawidłowej masy ciała dają terapie wielodyscyplinarne, które łączą plan posiłków, monitorowanie wagi oraz wsparcie psychologiczne.

Jak dbać o zdrowie bez ryzykownych metod

Oprócz odpowiedniej diety, umiarkowana aktywność fizyczna to bezpieczny sposób kontrolowania wagi. Najlepsze formy ruchu dla kobiet ciężarnych to spacery (30-45 minut dziennie), pływanie, joga prenatalna oraz ćwiczenia oddechowe. Każdą aktywność fizyczną powinna jednak wcześniej skonsultować z lekarzem.

Pamiętaj też o odpowiednim nawodnieniu - wypijaj minimum 2 litry płynów dziennie. Warto pamiętać, że celem nie jest odchudzanie, lecz zapobieganie nadmiernemu przyrostowi masy ciała. Odpowiednie przybieranie na wadze zapewnia prawidłową odpowiedź hormonalną i metaboliczną organizmu.

Czytaj też: Kompleksowe podejście do leczenia otyłości - od diety po farmakoterapię