Jakie badania warto wykonać jeśli nie możesz schudnąć?

Zastanawiasz się, dlaczego mimo stosowania różnych diet i regularnych ćwiczeń, waga nadal stoi w miejscu? W Polsce niemal 25% dorosłych zmaga się z otyłością, a problem ten dotyka również dzieci. Jeśli mimo Twoich starań waga nie spada, warto sprawdzić, czy przyczyna może leżeć głębiej niż w samej diecie czy ćwiczeniach.

Choć podstawowym czynnikiem ryzyka rozwoju otyłości jest nadmierne jedzenie połączone z mało aktywnym trybem życia, warto pamiętać, że problemy z utratą masy ciała mogą wynikać z wielu czynników zdrowotnych. Zaburzenia endokrynologiczne często stoją na przeszkodzie w skutecznej redukcji wagi. Dlatego przed rozpoczęciem diety odchudzającej warto wykonać podstawowe badania laboratoryjne.

Jakie konkretne badania pomogą zidentyfikować ukryte przeszkody w Twoim procesie leczenia otyłości? W tym artykule dowiesz się jakie badania krwi dostarczą kluczowych informacji o stanie zdrowia i metabolizmie.

{{cta}}

Dlaczego badania przed dietą mają znaczenie?

Statystyki pokazują, że aż 71% osób odwiedza dietetyka właśnie z powodu problemów z nadmierną masą ciała. Jednak wielu z nich oczekuje diety „od ręki", bez wcześniejszej diagnostyki – to poważny błąd.

Podstawowe badania przed rozpoczęciem diety to nie fanaberia, ale konieczność. Bez nich możesz nie tylko zmarnować czas, ale również pogorszyć swój stan zdrowia. Zastanawiasz się dlaczego proces zmiany sposobu odżywiania nie przynosi zamierzonych efektów? Odpowiedź może kryć się w wynikach badań laboratoryjnych.

Nadwaga i choroba otyłościowa nie zawsze są wyłącznie efektem nieprawidłowego odżywiania. Mogą być również konsekwencją chorób metabolicznych i endokrynologicznych. Co więcej, wiele schorzeń rozwija się w organizmie latami bez wyraźnych objawów, stopniowo przekształcając się w poważniejsze problemy zdrowotne, które utrudniają odchudzanie.

Badania przed dietą mają ogromne znaczenie z kilku powodów. Przede wszystkim pozwalają wykryć ukryte choroby, które mogłyby hamować efekty leczenia otyłości. Ponadto umożliwiają dietetykowi przygotowanie zaleceń żywieniowych idealnie dopasowanych do potrzeb Twojego organizmu. Dzięki temu nastąpi nie tylko poprawa masy ciała, ale również ogólnego stanu zdrowia.

Warto pamiętać, że problemy z leczeniem choroby otyłościowej mogą wynikać z zaburzeń hormonalnych czy problemów z gospodarką węglowodanową. W takich przypadkach przygotowanie odpowiednich kroków dotyczących nawyków żywieniowych bez znajomości stanu zdrowia pacjenta jest praktycznie niemożliwe. Typowym przykładem są choroby tarczycy – niedoczynność często prowadzi do przybierania na wadze, a nadczynność może powodować redukcję masy ciała.

Niewyregulowane parametry zdrowotne to częsta przeszkoda w skutecznym leczeniu. Badania laboratoryjne są narzędziem, dzięki któremu dietetyk optymalne zaplanuje proces zmiany nawyków żywieniowych nie tylko redukujących masę ciała, ale również wspierających poprawę tych parametrów. W przeciwnym razie stosowanie diet może być dla Ciebie niebezpieczne i pogłębić istniejące problemy zdrowotne.

Kolejny istotny aspekt to wykrywanie niedoborów pokarmowych. Właściwie dobrana dieta powinna uzupełniać ewentualne braki witamin czy składników mineralnych. Bez odpowiedniej diagnostyki trudno określić, których składników brakuje w organizmie.

Osoby mające zdiagnozowane choroby i przyjmujące leki również powinny wykonać badania przed zmianą nawyków żywieniowych. Niektóre leki, jak leki psychiatryczne, hormony czy leki przeciwpadaczkowe, mogą wpływać na proces utraty wagi. 

Wiedza o stanie zdrowia i parametrach laboratoryjnych wpływa także na bezpieczeństwo stosowanej diety. Pozwala na eliminację z jadłospisu produktów, na które masz alergię, a także ograniczenie lub wykluczenie produktów niewskazanych przy współwystępujących chorobach. Przykładowo, osoby z celiakią muszą całkowicie wyeliminować gluten, a pacjenci z kamicą pęcherzyka żółciowego unikać tłustych potraw.

Zanim przejdziesz do kolejnych etapów planowania diety, wykonaj podstawowe badania. Jeśli wyniki będą prawidłowe – świetnie! Natomiast, gdy któreś parametry odbiegają od normy, skonsultuj się z lekarzem w celu ich wyregulowania oraz przedstaw dietetykowi. Tylko wtedy Twoje odchudzanie ma szansę być skuteczne i bezpieczne dla organizmu.

Pamiętaj – odpowiedzialne odchudzanie to takie, które rozpoczyna się od diagnostyki. W następnych częściach artykułu omówimy konkretne badania, które warto wykonać przed planowaną redukcją masy ciała. 

{{cta_1}}

Morfologia krwi przed dietą

Morfologia krwi stanowi fundament diagnostyki laboratoryjnej i powinna być pierwszym krokiem w Twojej drodze do skutecznego odchudzania. To badanie, choć pozornie podstawowe, dostarcza zaskakująco wielu informacji o stanie Twojego organizmu i może wyjaśnić, dlaczego mimo wysiłków waga stoi w miejscu.

Czym właściwie jest morfologia krwi? To kompleksowa ocena ilościowa i jakościowa elementów morfotycznych krwi. Badanie to obrazuje stan krwinek czerwonych (erytrocytów), krwinek białych (leukocytów) oraz płytek krwi. Z perspektywy osoby, która nie może schudnąć, wyniki morfologii mogą ujawnić ukryte przeszkody w procesie odchudzania.

Dietetycy i trenerzy personalni niemal zawsze proszą swoich podopiecznych o wykonanie podstawowych badań laboratoryjnych, w tym morfologii krwi, przed rozpoczęciem programu redukcji tkanki tłuszczowej. Dzięki temu plan żywieniowy i treningowy zostaje dopasowany do stanu zdrowia i możliwości organizmu. W kontekście problemów z utratą wagi, najbardziej istotne parametry morfologii to:

• WBC (liczba białych krwinek) – może pomóc w ustaleniu czy w organizmie toczy się stan zapalny 
• Hemoglobina (Hb) – jej obniżony poziom świadczy o anemii, co przekłada się na zmęczenie i brak energii do aktywności fizycznej
• Hematokryt (HCT) – kolejny wskaźnik, którego obniżona wartość może sugerować niedokrwistość
• MCV (średnia objętość krwinki) – kluczowy parametr pozwalający określić rodzaj niedokrwistości

Warto zaznaczyć, że właściwa interpretacja tych wskaźników pozwala wykryć problemy, które mogą sabotować Twoje wysiłki w odchudzaniu. Przykładowo, obniżony poziom hemoglobiny i hematokrytu w połączeniu z niskim MCV wskazuje na niedokrwistość mikrocytarną, prawdopodobnie wywołaną niedoborem żelaza. Z kolei te same obniżone parametry przy podwyższonym MCV mogą świadczyć o niedoborach kwasu foliowego i/lub witaminy B12.

Niedokrwistość z niedoboru żelaza, witaminy B12 czy kwasu foliowego wpływa na metabolizm i poziom energii, co bezpośrednio przekłada się na efektywność leczenia choroby otyłościowej. Morfologia krwi pozwala ocenić, czy nie chorujesz na anemię oraz może zasygnalizować niedobór witaminy B12, kwasu foliowego lub żelaza. Dodatkowo, na podstawie tego badania można stwierdzić cechy odwodnienia organizmu.

Jak prawidłowo przygotować się do badania morfologii? Przede wszystkim powinieneś być na czczo, jedząc ostatni posiłek około 12 godzin przed pobraniem krwi. Możesz pić jedynie wodę. Badanie najlepiej wykonać w godzinach porannych. Pamiętaj również, aby przy interpretacji badania poinformować lekarza o przyjmowanych lekach, chorobach współistniejących i przebytych zabiegach operacyjnych, ponieważ te czynniki mają realny wpływ na wyniki morfologii.

Co ciekawe, także rodzaj diety może wpływać na wyniki morfologii. Na przykład dieta wegańska może dawać inne wartości referencyjne niż u osób spożywających mięso. Oprócz tego aktywność fizyczna, poziom stresu czy stosowanie używek również mogą wpływać na parametry krwi.

W przypadku wykrycia nieprawidłowości w morfologii krwi warto skonsultować wyniki z lekarzem, który może zalecić odpowiednie kroki. Następnie dietetyk może dostosować Twoją dietę tak, aby wzbogacić ją w źródła brakujących składników, np. żelaza, folianów czy witaminy B12.

Badanie morfologii krwi powinno być wykonywane co najmniej raz w roku, a w przypadku chorób przewlekłych nawet co 3-6 miesięcy. Jest to badanie stosunkowo niedrogie – prywatnie  zapłacisz około 20 złotych.

Pamiętaj, że nieprawidłowe wyniki morfologii krwi to nie wyrok, ale cenna wskazówka, która pomoże Ci zrozumieć, dlaczego nie możesz zrzucić z wagi, mimo diety i ćwiczeń. Często wprowadzenie zdrowych zmian w jadłospisie, ukierunkowanych na uzupełnienie niedoborów, może przynieść nie tylko poprawę wyników badań, ale także lepsze samopoczucie i zauważalny spadek wagi.

Panel tarczycowy przed dietą

Czy wiesz, że tarczyca odgrywa kluczową rolę w procesie leczenia otyłości? Jej dysfunkcja może być przyczyną przyrostu masy ciała. Ten niewielki gruczoł produkuje hormony regulujące tempo przemiany materii, kontrolujące pracę serca, mięśni i układu pokarmowego. Szacuje się, że tarczyca odpowiada za około 30% spoczynkowej przemiany materii (PPM), co oznacza, że jej zaburzenia bezpośrednio wpływają na Twoją zdolność do spalania kalorii.

Dlaczego warto zbadać tarczycę przed rozpoczęciem diety? Statystyki są wymowne - aż 68% kobiet chorujących na Hashimoto zmaga się z nadwagą i chorobą otyłością. W przypadku niedoczynności tarczycy tempo przemiany energii może zmniejszyć się nawet o połowę w stosunku do normy dla wieku, wagi i płci.

Podstawowy pakiet badań tarczycy powinien obejmować:

• TSH (hormon tyreotropowy) - podstawowe badanie oceniające funkcję tarczycy
• FT3 (wolna trójjodotyronina) - aktywny hormon tarczycy
• FT4 (wolna tyroksyna) - prekursor FT3

W kolejnym kroku oznacza się poziom przeciwciał:

• Anty-TPO (przeciwciała przeciwko peroksydazie tarczycowej)
• Anty-TG (przeciwciała przeciwko tyreoglobulinie)

Badanie TSH jest najbardziej czułym testem świadczącym o nieprawidłowościach w pracy tarczycy. Przy nadczynności tarczycy poziom TSH jest niski, natomiast przy niedoczynności - wysoki. Orientacyjne normy dla osób dorosłych to: TSH: 0,4-4,0 ml U/l, FT3: 2,25–6 pmol/l, FT4: 10–35 pmol/l. 

Niedoczynność tarczycy a trudności z utratą masy ciała charakteryzuje się spowolnieniem metabolizmu, co oznacza, że spalasz mniej kalorii niż przy prawidłowo funkcjonującej tarczycy. Osoby z niedoczynnością często odczuwają zmęczenie, mają mniejszą motywację do aktywności fizycznej, a niekiedy zwiększony apetyt. Co więcej, niedoczynność tarczycy powoduje zatrzymanie wody w organizmie i powstawanie obrzęków, co dodatkowo wpływa na wyższą wagę.

Nadczynność tarczycy z kolei objawia się przyspieszeniem przemiany materii, co często prowadzi do spadku masy ciała nawet przy zwiększonym apetycie. Charakterystyczne objawy to kołatanie serca, uczucie niepokoju, nadmierna potliwość czy drżenie rąk. Warto pamiętać, że nadczynność tarczycy zazwyczaj nie wiąże się z przyrostem masy ciała, ale jej leczenie może prowadzić do odzyskania utraconej wcześniej wagi.

Najczęstszą przyczyną niedoczynności tarczycy jest choroba Hashimoto, czyli przewlekłe autoimmunologiczne zapalenie tarczycy. W tym przypadku tarczyca jest atakowana przez własny układ immunologiczny, doprowadzając do stopniowego niszczenia tego narządu - w konsekwencji  wytwarza coraz mniejszą ilość hormonów, co powoduje spowolnienie metabolizmu. Dodatkowo, stan zapalny towarzyszący chorobie Hashimoto również utrudnia redukcję masy ciała.

Warto zaznaczyć, że zbyt duże restrykcje kaloryczne mogą negatywnie wpłynąć na pracę tarczycy. Długie, restrykcyjne diety odchudzające są powiązane z gorszą pracą i aktywnością tarczycy, a wzrost TSH jest mechanizmem adaptacyjnym pojawiającym się jako odpowiedź na niedobór kalorii i białka.

Badania tarczycy możesz wykonać prywatnie lub na NFZ. Lekarz rodzinny może zlecić bezpłatnie jedynie badanie TSH, natomiast pozostałe badania tarczycy na koszt NFZ może zlecić tylko lekarz specjalista. Średni koszt prywatnego pakietu tarczycowego to około 200 zł.

W przypadku wykrycia zaburzeń tarczycy, pierwszym krokiem jest stabilizacja hormonalna pod okiem lekarza internisty, medycyny rodzinnej lub endokrynologa. Następnie dietetyk może dostosować Twój jadłospis, uwzględniając specyfikę Twojego stanu zdrowia. Pamiętaj, że właściwie leczona niedoczynność tarczycy jest w stanie unormować przemianę materii, co w konsekwencji pomaga również uregulować masę ciała.

{{cta_2}}

Poziom insuliny i glukozy a leczenie otyłości

Zastanawiasz się, jak poziom insuliny i glukozy wpływa na przyrost masy ciała? Insulina, hormon produkowany przez trzustkę, pełni kluczową funkcję w regulacji poziomu cukru we krwi i ma bezpośredni wpływ na zdolność Twojego organizmu do spalania tkanki tłuszczowej.

Dlaczego poziom insuliny jest tak istotny przy leczeniu choroby otyłościowej? Gdy spożywasz posiłek bogaty w węglowodany, poziom glukozy we krwi gwałtownie rośnie. W odpowiedzi organizm uwalnia insulinę, która transportuje glukozę do komórek. Problem pojawia się, gdy takie skoki cukru występują zbyt często - prowadzi to do nadmiernego wydzielania insuliny. Nadmiar tego hormonu sprawia, że komórki stopniowo tracą na niego wrażliwość, a nadmiar energii zostaje magazynowany w postaci tłuszczu.

Warto pamiętać, że insulina działa jak "hormon magazynujący". Przy wysokim poziomie insuliny organizm otrzymuje wyraźny sygnał: magazynuj energię w postaci tłuszczu zamiast ją spalać. Ten proces powoduje wzrost ilości tłuszczu trzewnego (in. brzusznego, wisceralnego, czyli znajdującego się wewnątrz jamy brzusznej)  - nie tylko wpływający na wagę, ale również zwiększający ryzyko chorób serca, cukrzycy typu 2 i zespołu metabolicznego.

Długotrwała ekspozycja na wysokie poziomy insuliny może prowadzić do insulinooporności - stanu, w którym komórki przestają prawidłowo reagować na insulinę. Można to porównać do sytuacji, gdy zbyt często powtarzasz tę samą prośbę - w końcu przestaje być słuchana. Ponadto, narastająca tkanka tłuszczowa, która co do zasady jest mniej wrażliwa na insulinę, pogarsza sytuację. Organizm próbuje rozwiązać ten problem produkując jeszcze więcej insuliny, co tworzy błędne koło - wysoki poziom insuliny wspiera magazynowanie tłuszczu i dodatkowo pogarsza zdolność organizmu do regulacji poziomu cukru.

Jakie objawy mogą wskazywać na insulinooporność utrudniającą odchudzanie?

• Uczucie senności i pogorszenie samopoczucia po posiłkach
• Przewlekłe zmęczenie i problemy z koncentracją
• Napady wilczego głodu, szczególnie po posiłkach bogatych w węglowodany
• Tendencja do szybkiego przybierania na wadze
• Otyłość brzuszna

Stabilny poziom cukru we krwi jest ważnym aspektem skutecznego odchudzania. Gdy poziom glukozy utrzymuje się w równowadze, organizm produkuje mniej greliny (hormonu głodu) i więcej leptyny (hormonu sytości), co ułatwia kontrolowanie apetytu. Co więcej, przy stabilnym poziomie glukozy Twój organizm chętniej sięga po zapasy tłuszczu jako źródło energii, zamiast magazynować nadmiar glukozy.

Jakie badania pomogą ocenić poziom insuliny i glukozy?

Podstawowym badaniem jest oznaczenie poziomu insuliny we krwi, które może pomóc ocenić wrażliwość organizmu na ten hormon. Należy natomiast pamiętać, że z uwagi na pulsacyjne wydzielanie insuliny badanie to nie jest precyzyjne i stanowi tylko pomoc w diagnostyce. Wartościowe jest badanie krzywej cukrowej polegające na pomiarze poziomu glukozy na czczo oraz po 1 i 2 godzinach od spożycia glukozy. Test ten dostarcza cennych informacji o tym, jak Twój organizm metabolizuje glukozę. Często równolegle oprócz glukozy badany jest poziom insuliny - nie jest to zalecane. Wysoki, lecz krótki wzrost insuliny w reakcji na przyjęcie doustne glukozy wykorzystywanej w teście jest reakcją prawidłową - istotny jest poziom insuliny na czczo, to ona mówi o insulinooporności.  

Odpowiednie przygotowanie do badania jest kluczowe dla uzyskania wiarygodnych wyników. Na 3 dni przed testem unikaj alkoholu, kawy i napojów zawierających kofeinę. Badanie powinno być wykonywane rano, na czczo (minimum 8 godzin po ostatnim posiłku). Dobrze też ograniczyć intensywność treningów na kilka dni przed badaniem, a dzień przed całkowicie z nich zrezygnować.

Pamiętaj, że kontrolowanie poziomu cukru we krwi ma ogromne znaczenie nie tylko dla osób z cukrzycą, ale również dla pacjentów chorujących na nadwagę i otyłość. Włączenie do diety produktów o niskim indeksie glikemicznym i bogatych w błonnik, pozwala na stopniowe uwalnianie glukozy, co zapobiega gwałtownym skokom cukru we krwi.

Jeśli mimo wysiłków odnajdujesz trudność w leczeniu otyłości, badanie poziomu insuliny i glukozy może dostarczyć informacji o przyczynach Twoich trudności i pomóc w doborze skutecznej strategii żywieniowej dopasowanej do indywidualnych potrzeb Twojego organizmu.

Lipidogram a odchudzanie

Czy zastanawiałeś się, jaką rolę odgrywają tłuszcze we krwi w procesie odchudzania? Lipidogram to kolejne badanie, które powinno być wykonane przed rozpoczęciem walki z otyłością. Badanie to obejmuje oznaczenie cholesterolu całkowitego, cholesterolu HDL (tzw. "dobrego"), cholesterolu LDL (tzw. "złego") oraz trójglicerydów. Jego znaczenie wykracza daleko poza ocenę ryzyka chorób sercowo-naczyniowych - dostarcza również cennych informacji o metabolicznym stanie Twojego organizmu.

Prawidłowe wartości parametrów lipidowych powinny wynosić:

• Cholesterol całkowity: < 190 mg/dl
• Cholesterol HDL: > 40 mg/dl dla mężczyzn i > 50 mg/dl dla kobiet
• Cholesterol LDL: < 116 mg/dl
• Trójglicerydy: < 150 mg/dl

Warto zaznaczyć, że samo oznaczenie cholesterolu całkowitego nie daje pełnego obrazu zdrowia. Przykładowo, poziom 190 mg/dl może być wynikiem prawidłowym, jeśli HDL wynosi 90 mg/dl, a LDL 100 mg/dl, ale może wskazywać na problem, gdy HDL wynosi zaledwie 30 mg/dl, a LDL 160 mg/dl.

Zaburzenia lipidowe często towarzyszą otyłości i nadwadze. Czy wiesz, że podwyższony poziom trójglicerydów przy jednoczesnym obniżeniu poziomu HDL to charakterystyczny wzorzec obserwowany u osób z otyłością, szczególnie tą brzuszną? Ponadto, zaburzenia lipidowe występujące u pacjentów z nadwagą i otyłością mogą prowadzić do poważnych schorzeń układu krwionośnego i sercowo-naczyniowego.

Dla osób zmagających się z nadwagą najważniejszą informacją jest fakt, że utrata masy ciała o około 5-10% przyczynia się do zmniejszenia stężenia trójglicerydów nawet o 20%. Niektóre badania wskazują nawet na redukcję o 20-30%. Ten pozytywny efekt utrzymuje się tak długo, dopóki nie nastąpi ponowny przyrost masy ciała.

Zgodnie z wytycznymi Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego, aby zmniejszyć stężenie lipoprotein o dużej zawartości trójglicerydów, należy:

• zmienić sposób żywienia
• zwiększyć aktywność fizyczną
• zmniejszyć nadmierną masę ciała
• zaprzestać spożywania alkoholu, szczególnie piwa

Pamiętaj, że lipidogram pomoże dostosować dietę do Twoich indywidualnych potrzeb. Różne wyniki badań (np. wysoki poziom trójglicerydów czy niski poziom HDL) wymagają odmiennych podejść dietetycznych. Co ciekawe, obniżony poziom cholesterolu całkowitego może również wskazywać na inne schorzenia, takie jak zaburzenia wchłaniania, choroby onkologiczne czy nadczynność tarczycy.

Badanie lipidogramu powinny przeprowadzać częściej niż raz na pięć lat osoby z grup podwyższonego ryzyka, w tym osoby z otyłością lub nadwagą. Jeśli Twoje wyniki odbiegają od normy, koniecznie skonsultuj się z lekarzem lub dietetykiem w celu ich wyregulowania – tylko wtedy leczenie choroby otyłościowej ma szansę być skuteczne i bezpieczne dla zdrowia.

Czytaj też:Jak szybko i skutecznie schudnąć?