Dyslipidemia - czym jest? Jak rozpoznać i wyleczyć ten stan?

Dyslipidemia to jedno z najczęstszych zaburzeń metabolicznych występujących we współczesnym społeczeństwie. Jest to stan, który może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych, szczególnie w kontekście chorób układu sercowo-naczyniowego. Zrozumienie jej mechanizmów, objawów oraz metod leczenia jest kluczowe dla zachowania zdrowia i długiego życia.

Co to jest dyslipidemia?

Dyslipidemia to zaburzenie polegające na nieprawidłowym poziomie tłuszczów (lipidów) oraz ich białek transportowych (lipoprotein) we krwi. Wartości te odbiegają od ustalonych norm medycznych, które są określone indywidualnie w zależności od wieku i stanu zdrowia pacjenta.

Podczas badań diagnostycznych ocenia się kilka głównych składników:

• Cholesterol całkowity
• LDL, nazywany potocznie "złym" cholesterolem
• HDL, czyli "dobry" cholesterol
• Cholesterol non-HDL
• Trójglicerydy

Na podstawie tego, które z tych składników są zaburzone, rozróżniamy różne typy dyslipidemii:

• Hipercholesterolemia - gdy mamy do czynienia z podwyższonym poziomem cholesterolu całkowitego
• Hipertriglicerydemia - gdy występuje wysoki poziom trójglicerydów
• Dyslipidemia mieszana - gdy jednocześnie występują nieprawidłowe wartości trójglicerydów i innych frakcji cholesterolu
• Izolowany niski poziom HDL - obniżone stężenie "dobrego" cholesterolu

Szczególnie niebezpieczna jest tak zwana "aterogenna triada lipidowa", która charakteryzuje się podwyższonym poziomem trójglicerydów, obniżonym poziomem cholesterolu HDL oraz obecnością małych, gęstych cząsteczek LDL.

{{cta}}

Dyslipidemia – przyczyny

Wśród dyslipidemii wyróżnia się jej dwie odmiany – pierwotną i wtórną.  Dyslipidemia pierwotna najczęściej rozwija się w wyniku nieprawidłowych nawyków życiowych. Prowadzą one do niekorzystnych zmian w profilu lipidowym - wzrostu poziomu "złego" cholesterolu (LDL) i/lub trójglicerydów, przy jednoczesnym spadku "dobrego" cholesterolu (HDL).

Do najważniejszych czynników przyczyniających się do rozwoju dyslipidemii pierwotnej należą:

• Nieprawidłowe odżywianie, szczególnie:some text
  • Wysoka zawartość tłuszczów nasyconych w diecie
  • Spożywanie tłuszczów trans
  • Nadmierna ilość cukru w posiłkach
• Problemy związane ze stylem życia:some text
  • Nadwaga i otyłość
  • Zbyt mała aktywność fizyczna (poniżej 30 minut dziennie)
  • Palenie tytoniu w każdej formie
  • Zbyt duże spożycie alkoholu
• Czynniki metaboliczne i genetyczne:some text
  • Insulinooporność
  • Predyspozycje rodzinne
  • Uwarunkowania genetyczne

Z kolei dyslipidemia wtórna to sytuacja, w której zaburzenia poziomu tłuszczów we krwi są wywołane przez inną chorobę, np. zespół nerczycowy, niedoczynność tarczycy, zespół Cushinga czy cukrzycę typu 2.

Dyslipidemia inaczej nazywana zaburzeniem lipidowym, może pojawić się również podczas ciąży. Istnieją także przypadki, w których do  rozwoju dyslipidemii dochodzi  mimo prowadzenia zdrowego stylu życia, obejmującego odpowiednią dietę i aktywność fizyczną. W takich sytuacjach choroba ma podłoże genetyczne i nie jest uzależniona od stylu życia.

Zaburzenia związane z gospodarką cholesterolu, w tym dyslipidemia, są jednymi z najczęstszych czynników ryzyka rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego. Dane epidemiologiczne pokazują, że obniżony poziom HDL-C, czyli tzw. dobrego cholesterolu, występuje częściej u kobiet (7,3%) niż u mężczyzn (5,1%). Z kolei izolowana hipertriglicerydemia, charakteryzująca się znacznym wzrostem poziomu triglicerydów przy prawidłowych wartościach innych lipidów, jest bardziej powszechna u mężczyzn (5,6%) niż u kobiet (2,4%).

Podwyższone stężenie triglicerydów (TG) oraz lipoprotein o bardzo niskiej gęstości (VLDL) przyczyniają się do postępu zmian miażdżycowych w tętnicach. W związku z tym można stwierdzić, że wysokie poziomy triglicerydów oraz niskie stężenia HDL-C są istotnymi czynnikami ryzyka epizodów związanych z zaburzeniami pracy układu krążenia.

Dyslipidemia odgrywa kluczową rolę w rozwoju chorób serca, głównie poprzez jej bezpośredni wpływ na powstawanie miażdżycy. Proces ten przebiega następująco:

1. Podwyższony poziom "złego cholesterolu" (LDL) we krwi powoduje jego odkładanie się w ścianach naczyń krwionośnych.
2. W miejscach nagromadzenia cholesterolu tworzą się blaszki miażdżycowe, które stopniowo zwężają światło tętnic.
3. Zwężenie tętnic skutkuje ograniczeniem przepływu krwi, co prowadzi do niedotlenienia narządów.
4. Szczególnie niebezpieczna sytuacja powstaje, gdy blaszka miażdżycowa ulega pęknięciu - może to spowodować powstanie zakrzepu, który całkowicie blokuje przepływ krwi w tętnicy.

Dyslipidemia – objawy

Jakie są objawy dyslipidemii? Zaburzenie lipidowe często rozwija się bezobjawowo przez wiele lat, co sprawia, że jest nazywana "cichym zabójcą". Hipertriglicerydemia jest szczególnie niebezpieczna i może prowadzić do ostrego zapalenia trzustki. Nieprawidłowe poziomy cholesterolu oraz zaburzenia metabolizmu lipoprotein zwiększają ryzyko przewlekłego stanu zapalnego, co skutkuje uszkodzeniem naczyń krwionośnych i powstawaniem blaszek miażdżycowych.

Te zmiany mogą prowadzić do poważnych incydentów sercowo-naczyniowych, takich jak:

• Choroba niedokrwienna serca
• Udar mózgu
• Chromanie przestankowe

Dyslipidemia sama w sobie nie zawsze prowadzi do miażdżycy, ale czynniki takie jak palenie papierosów, nieprawidłowa glikemia i nadciśnienie tętnicze są istotnymi elementami ryzyka. Dlatego leczenie zaburzeń lipidowych często odbywa się równolegle z kontrolowaniem glikemii i ciśnienia tętniczego, co może pomóc w zapobieganiu szkodliwym powikłaniom sercowo-naczyniowym. Ważne jest monitorowanie stanu zdrowia i wczesne interwencje w celu zmniejszenia ryzyka poważnych chorób.

{{cta_1}}

Dyslipidemia – diagnostyka. Jakie badania należy wykonać?

Wiele osób zastanawia się, jaki lekarz leczy dyslipidemię? Większość pacjentów może z powodzeniem leczyć ich lekarz rodzinny. Osoby, u których występują dodatkowe obciążenia, np. zespół metaboliczny, otyłość, a także w innych sytuacjach, gdy jest to konieczne, lekarz rodzinny może skierować do poradni chorób metabolicznych celem bardziej szczegółowej diagnostyki i leczenia. Aby zdiagnozować dyslipidemię, konieczne jest regularne przeprowadzanie badań laboratoryjnych, które dostarczają informacji o profilu lipidowym, znanym jako lipidogram. Badania przesiewowe w kierunku dyslipidemii powinny być wykonywane u wszystkich mężczyzn po 40. roku życia oraz u kobiet po 50. roku życia lub po menopauzie. Oznaczanie parametrów lipidowych jest także zalecane, niezależnie od wieku, dla osób z cukrzycą, chorobą niedokrwienną serca oraz tych, które mają w rodzinie problemy z dyslipidemią.

Oprócz lipidogramu, w którego skład wchodzi cholesterol całkowity, cholesterol LDL, cholesterol HDL oraz trójglicerydów, warto również wykonać badania dodatkowe takie jak glukozę, próby wątrobowe (ALT, AST, GCTP), TSH i fT4, morfologię krwi, kreatyninę i GFR, a także CRP. Czasem warto pogłębić diagnostykę o oznaczenie apoliporpoteiny B oraz homocyteiny, oraz wykonać badania które potwierdzą obecność zmian miażdżycowych takich jak lipoproteina lub homocysteina oraz badania obrazowe (EKG spoczynkowe, próba wysiłkowa, USG tętnic szyjnych). 

Dyslipidemia – leczenie i profilaktyka

Pamiętaj, że jedną z głównych przyczyn dyslipidemii pierwotnej jest nieprawidłowy styl życia, dlatego też w pierwszej kolejności ważna jest jego modyfikacja. Ogranicz tłuszcze nasycone, na korzyść nienasyconych, rzuć palenie i regularne picie alkoholu. Warto też przejść na dietę śródziemnomorską, zwiększyć spożycie błonnika oraz tłuszczów jednonienasyconych. Oprócz zmiany w nawykach żywieniowych i rzuceniu nałogów, równie ważna jest aktywność fizyczna oraz zmniejszenie masy ciała. 

Co jeść przy dyslipidemii? Żeby zapewnić odpowiednią podaż nienasyconych kwasów tłuszczowych, co najmniej dwa razy w tygodniu spożywaj ryby, najlepiej morskie (łosoś, halibut, śledź, makrela). Wybieraj tłuszcze roślinne – oliwę z oliwek, olej rzepakowy, olej lniany.

W niektórych przypadkach, gdy efekty są niezadowalające, do zmian w stylu życia oraz sposobu odżywiania, warto wprowadzić leki np. Statyny, które pomagają obniżyć poziom cholesterolu.

Dyslipidemia to stan wymagający systematycznego podejścia do leczenia i regularnej kontroli lekarskiej. Właściwe leczenie znacząco zmniejsza ryzyko rozwoju poważnych powikłań sercowo-naczyniowych i pozwala na zachowanie dobrej jakości życia. W przypadku wystąpienia niepokojących objawów lub trudności w osiągnięciu celów terapeutycznych, należy niezwłocznie skonsultować się z lekarzem prowadzącym.

Czytaj także: Cholesterol – jakie są normy. Czym się różni dobry i zły cholesterol?

{{cta_2}}