Stopień rozpowszechnienia otyłości na całym świecie pozwala stwierdzić, że jest to choroba o charakterze pandemicznym – szacuje się, że obecnie 39% osób dorosłych spełnia kryteria nadwagi, a 13% choruje na otyłość. Od 1975 roku odnotowano ponad 3-krotne zwiększenie częstości występowania otyłości na świecie. Naukowcy szacują, że do 2030 roku 40% światowej populacji będzie miała nadwagę, a jedna na 5 osób będzie otyła. 

Dlaczego to w XXI wieku zmagamy się z pandemią otyłości? Winę za to w dużej mierze ponosi rozwój cywilizacyjny. Środowisko, w którym obecnie żyjemy, sprzyja rozwojowi nadwagi i otyłości. W historii świata jeszcze nigdy nie mieliśmy tak łatwego dostępu do żywności. Żywności, która jest wysoko przetworzona, ma dodatek cukrów prostych czy tłuszczu. Z drugiej strony postęp technologiczny zmusił nas do siedzącego trybu życia, zmniejszając tym samym wydatek energetyczny [1]. 

Czym jest zdrowie metaboliczne?

Jak zdefiniować zdrowie metaboliczne? Tak naprawdę nie istnieje żadna oficjalna definicja tego sformułowania. Wyrażenie to występuje w języku angielskim (ang. metabolic health). Zdrowie metaboliczne odnosi się przede wszystkim do zdolności organizmu do przetwarzania i magazynowania energii. Zdrowy metabolizm jest ważny dla utrzymania równowagi hormonalnej, regulacji poziomu cukru we krwi i utrzymania prawidłowej wagi ciała. Kiedy metabolizm jest zaburzony, organizm jest narażony na wiele chorób, w tym choroby serca, cukrzycę i wiele innych.

Otyłość jest zwykle definiowana jako stan, w którym waga ciała osoby przekracza normy dla danego wzrostu i płci. Otyłość jest związana z wieloma czynnikami, w tym z niezdrowym stylem życia, takim jak siedzący tryb życia, niewłaściwa dieta i brak aktywności fizycznej. Otyłość może również mieć podłoże genetyczne.

{{cta}}

Jakie mogą być skutki otyłości?

Otyłość to choroba przewlekła bez tendencji do samoistnego ustępowania, nawracająca i potencjalnie prowadząca do rozwoju ponad 200 powikłań. Konsekwencją otyłości są choroby takie jak cukrzyca typu 2, choroby układu sercowo-naczyniowego lub oddechowego, a także choroby tarczycy czy układu ruchu.

Otyłość a choroby metaboliczne

Otyłość jest jednym z głównych czynników ryzyka dla wielu chorób metabolicznych, takich jak cukrzyca typu 2, choroby serca, zaburzenia lipidowe. Przykładowo, otyłość prowadzi do zwiększenia oporności tkanek na insulinę, co w konsekwencji może prowadzić do rozwoju cukrzycy typu 2. Otyłość wpływa również na układ sercowo-naczyniowy, prowadząc do zwiększenia ryzyka chorób serca, takich jak miażdżyca, zawał serca i udar mózgu.

Nadmierna ilość tkanki tłuszczowej odpowiada za około 70% przypadków nadciśnienia tętniczego [2].

Otyłość zwiększa ryzyko wystąpienia udaru niedokrwiennego o 64% [3].

Otyłość zwiększa ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 2 nawet 90-krotnie [4].

60-70% osób z otyłością ma zaburzenia lipidowe [4].

Otyłość a stan zapalny

Otyłość jest również związana ze stanami zapalnymi w organizmie. Prowadzi do wzrostu poziomu cytokin zapalnych, takich jak interleukina-6 (IL-6) i czynnik martwicy nowotworów (TNF). Wzrost poziomu cytokin zapalnych zwiększa ryzyko chorób serca, cukrzycy i innych chorób metabolicznych.

Otyłość a mikrobiota jelitowa

Ostatnio wiele uwagi poświęca się również wpływowi otyłości na mikrobiotę jelitową. Mikrobiota jelitowa to złożona mieszanka bakterii, wirusów, grzybów i innych organizmów, które zamieszkują przewód pokarmowy. Odgrywa ważną rolę w procesach metabolicznych organizmu, a jej zaburzenia mogą prowadzić do chorób metabolicznych, w tym otyłości.

Otyłość wpływa na skład mikrobioty jelitowej, prowadząc do zmniejszenia różnorodności gatunkowej i zmian w proporcjach poszczególnych rodzajów i typów bakterii. Zmiany w mikrobiocie jelitowej wpływają na procesy metaboliczne w organizmie, w tym na trawienie, przyswajanie składników odżywczych i syntezę hormonów. Zmiany w mikrobiocie jelitowej związane z otyłością mogą również wpływać na rozwój stanów zapalnych i chorób metabolicznych.

Jak poprawić zdrowie metaboliczne przy otyłości?

Istnieje wiele kroków, które można podjąć, aby poprawić zdrowie metaboliczne przy otyłości. Oto kilka z nich:

1. Zmiana diety

Zmiana diety jest kluczowa dla poprawy zdrowia metabolicznego przy otyłości. Ważne jest, aby unikać niezdrowych, wysoko przetworzonych produktów spożywczych i zamiast tego wybierać zdrowe, naturalne produkty, takie jak warzywa, owoce, orzechy, nasiona i pełnoziarniste produkty zbożowe. Ważne jest również, aby kontrolować ilość spożywanych kalorii i unikać spożywania zbyt dużej ilości tłuszczów i cukrów.

2. Zwiększenie aktywności fizycznej

Aktywność fizyczna jest równie kluczowym czynnikiem wpływającym na poprawę zdrowia metabolicznego w przypadku otyłości. Regularna aktywność fizyczna pomaga spalać kalorie, poprawia krążenie i zmniejsza oporność na insulinę. Ważne jest, aby wybierać aktywności, które są przyjemne i dostosowane do Twoich potrzeb.

3. Kontrola masy ciała

Kontrolowanie masy ciała to kolejny istotny element w kontekście poprawy zdrowia metabolicznego. Ważne jest, aby unikać restrykcyjnych diet i skupić się na zmianie stylu życia. Zmiana diety, metoda małych kroków oraz regularna aktywność fizyczna pomagają zredukować masę ciała w sposób zdrowy i trwały. Nie oznacza to oczywiście, że należy codziennie stawać na wagę. Natomiast warto mieć świadomość tego, jak zmienia się nasza masa ciała w dłuższej perspektywie czasu.

4. Leczenie chorób towarzyszących

Jeśli otyłość jest związana z chorobami towarzyszącymi, takimi jak cukrzyca czy choroby serca, ważne jest, aby leczyć te choroby. Leczenie chorób towarzyszących może pomóc poprawić zdrowie metaboliczne i zmniejszyć ryzyko powikłań.

Głównym celem interwencji w otyłości jest zmniejszenie jej ostatecznych konsekwencji lub łagodzenie ich przebiegu.  Trwała utrata już 5% masy ciała, może skutkować poprawą zdrowia. Co ważne, aby osiągnąć trwałą utratę masy ciała, należy robić to z głową. Szybkie odchudzanie wiąże się z utratą beztłuszczowej masy ciała, która ma ogromny wpływ na nasze zapotrzebowanie energetyczne. Niska beztłuszczowa masa ciała, to niższe zapotrzebowanie energetyczne. I większe ryzyko wystąpienia w konsekwencji efektu jojo.

Co to znaczy odchudzać się z głową?

Tempo, w jakim masa ciała powinna się zmniejszać, to od 0,5 do 1 kg tygodniowo. Pamiętaj jednak, że na naszą masę ciała wpływa nie tylko tkanka tłuszczowa. Wobec tego codzienne pomiary masy ciała są nie tylko bez sensu, ale również mogą przyczyniać się do zwiększenia frustracji i myśli, że stosowana dieta, nie działa. W przypadku odchudzania trzeba uzbroić się w cierpliwość. Warto też traktować spadek masy ciała jako pozytywny skutek uboczny procesu zmiany nawyków żywieniowych.

Źródła:

Meldrum, D.R.; Morris, M.A.; Gambone, J.C. Obesity pandemic: causes, consequences, and solutions—but do we have the will? Fertility and Sterility 2017, 107, 833-839, doi:10.1016/j.fertnstert.2017.02.104.

Shariq OA, McKenzie TJ. Obesity-related hypertension: a review of pathophysiology, management, and the role of metabolic surgery. Gland Surg. 2020 Feb;9(1):80-93. doi: 10.21037/gs.2019.12.03. PMID: 32206601; PMCID: PMC7082272.

Strazzullo P, D’Elia L, Cairella G, Garbagnati F, Cappuccio FP, Scalfi L. Excess body weight and incidence of stroke: meta-analysis of prospective studies with 2 million participants. Stroke. 2010;41(5):e418-426. doi:10.1161/STROKEAHA.109.576967

Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na otyłość 2022

‍